شناخت شناسي ايدئولوژي دولت مدرن و يوتوپياهاياجتماعي در عصر پهلوي

Epistemology of Modern State Ideology and Social Utopias under Pahlavi

نوشتار حاضر تحليلي مبتني بر روش شناسي جامعه شناسي معرفت براي فهم سياست و مناسبات دولت و جامعه در عصر پهلوي است. اين مقاله كوشيده تا ماهيت ايدئولوژيك دولت پهلوي را در ساحت واپايش گري و تلاش براي تغيير اجتماعي مورد واكاوي قرار دهد و به توصيف چرايي مقاومت هاي اجتماعي و ستيهندگي جامعه تارنماي ايراني با خواست هاي دولت مدرن پهلوي بپردازد. مقاله ي پيش روي براي سنجش مناسبات دولت و جامعه در ايران با روش توصيفي و تحليلي پسارويدادي و با استفاده از آموزه هاي نظري «ميگدال» در مورد دولت مدرن ضعيف، آموزه هاي كنترل اجتماعي و همچنين آراي «كارل مانهايم» درباره ي «ايدئولوژي» و «يوتوپيا» تلاش مي كند تحليلي جامعه شناختي و در عين حال قابل تعميم به ادوار بعدي از ساختار روابط دولت و جامعه در ايران عصر پهلوي ارائه دهد. مقاله حاضر نشان مي دهد كه «ايدئولوژي» حاكم بر ايران عصر پهلوي توان واپايش اجتماعي و در عين حال پاسخ گويي به «يوتوپيا» هاي جامعه تارنما را نداشت و مناسبات دولت ايدئولوژيك و جامعه تارنماي آرمان خواه در عصر پهلوي نتوانستند با يكديگر به تفاهم و تناظر برسند و درنهايت وارد الگوي تضاد ستيهندگي شدند.

this paper tries to explain the relations between ideology of modern state and the Iranian society utopias under era of Pahlavi regime and attempts to use the views of social and political scientists to analyze the ideological nature of the Pahlavi government for social change. Article shows that what was the main cause of social resistance and “antagonism” in Iranian society against the demands of the Pahlavi government? The sociology of knowledge which is the study of the relationship between human thought and the social context is the methodology of this paper and the present paper uses a descriptive and analytical method of the “Migdal” theory of “weak state”, social control theories, and social change views as well as Carl Mannheim's views to assess the relationship between government and society in Iran. The main idea of the paper is that, since the ruling ideology did not respond to the Utopia of the “weblike” community, the ideological government and the Utopian weblike society in Iran failed to come together and eventually enter into a pattern of contradictory embedding.