كليدواژه :
منشأ عرفان , قرآن و عرفان , قرآن و تصوف , خاستگاه قرآني عرفان , خاستگاه تصوف
چكيده فارسي :
صرف‌نظر از ادعاي عرفا، در ميان دانشمندان مسلمان و غيرمسلمان از گذشته تاكنون بحث‌هاي متنوعي پيرامون خاستگاه تصوف و عرفان اسلامي مطرح بوده و كوشش‌هايي چند براي نماياندن سرچشمۀ اصلي آن در اسلام در دو قلمرو نفي و اثبات انجام گرفته است. علامه طباطبايي، حسن‌زاده آملي، جوادي آملي، رمضاني، يزدانپناه شهيد مطهري و حضرت امام خميني (ره) و بسياري ديگر از استوانه‌ها و دانش‌آموختگان حوزوي و نيز همايي، زرين‌كوب، پورجوادي، پازوكي، اعواني و ده‌ها شخصيت بزرگ ديگر از دانشگاهيان در دورۀ معاصر، سرچشمۀ عرفان اسلامي را خوان گستردۀ قرآن و ميراث حديثي اسلام مي‌دانند. چنانكه ماسينيون، نيكلسون، كُربن، شيمل، پل نويا، چيتيك و ده‌ها دانشمند ديگر از حوزۀ شرق‌شناسي به جد معتقدند كه چشمه‌سار اصلي عرفان اسلامي، قرآن و سيره و سنت پيامبر اكرم (ص) بوده است. در پژوهش پيش‌رو، نشانه‌شناسي قرآني خاستگاه عرفان و تصوف به نحو تحليلي در كوشش‌هاي زير سامان يافته است: الف) نقل نمونه‌هايي از سخنان برخي از شخصيت‌هاي فوق‌الذكر در تأييد مدعا؛ ب) گزارش صريح و بيان آشكار برخي مشايخ بزرگ و عرفاي متقدم در اين زمينه؛ ج) تبيين نسبت قرآن با تعريف، موضوع، مسائل و غايت تصوف و عرفان؛ د) واژه‌گزيني عرفا براي عناوين كتاب‌هاي خود و نيز اصطلاح‌گزيني‌هاي فني آنان در دو قلمرو اصطلاحات عرفان نظري و سلوك عملي و تصوف با عنايت به كلمات قرآن؛ ه) گزارش بيش از پنجاه دسته آيات قرآن كه هر يك به نحوي به آموزه‌هاي مهم عرفان اشاره يا تصريح داشته‌اند و سرمنشأ اصلي شكل‌گيري عرفان اسلامي را برساخته است.
چكيده لاتين :
Regardless of the mystics' claim, there have been various discussions on the origin of Islamic Sufism and Mysticism among Muslim and non-Muslim scholars for a long time, and some attempts have been made to clarify its true origin in Islam in both negation and affirmation domains. Allamah Tabataba'i, Hasanzadeh Amoli, Jawadi Amoli, Ramezani, Yazdanpanah, Motahhari, and Imam Khumeini (May God have mercy on him) and many other Hawzah graduates and figures along with Homa'i, Zarrinkub, Purjawadi, Pazuki, A‘wani, and tens of other great university scholars in the contemporary era introduce the Qur’ān and Hadith legacy of Islam as the origin of the Islamic mysticism. Similarly, Massignon, Nicholson, Corbin, Schimmel, Paul Noya, Chittick and tens of other orientalists seriously believe that the main origin of the Islamic mysticism is comprised of the Qur’ān as well as the Sunna and practices of the Noble Prophet (s). The study at hand uses an analytic approach to classify the qur’ānic semiotics that refer to the origin of the mysticism and Sufism into the following categories: a) narrating the words of some of the foregoing figures to prove the argument; b) presenting direct quotations and clear expositions of some great masters of the early mystics about the intended issue; c) specifying the relationship between the Qur’ān and the definition, topic, problems, and purpose of Sufism and mysticism; d) word choices made by the mystics for the title of their books as well as the terminology they have used in the two realms of theoretical mysticism and practical conduct of Sufism taken from the qur’ānic words, and e) reporting more than fifty groups of qur’ānic verses, each alluding or directly referring to the important mystic teachings and revealing the main origin of the Islamic mysticism.
