حريت يا آزادي در مفهوم ديني و عرفاني

Religious and Mystic Meanings of Freedom

يكي از مفاهيم مهم عرفاني كه به‌عنوان يك كمال و فضيلت انساني شناخته مي‌شود و در مراتب عالي بندگي و سلوك معنوي حاصل خواهد شد، «حريت» و آزادي معنوي است. اين خصلت برخلاف مفهوم آزادي در اصطلاح علوم سياسي و اجتماعي از طريق عبوديت و بندگي خالصانۀ حق و بريدن از بندگي غيرحق حاصل مي‌شود. زماني انسان به حريت و آزادي معنوي مي‌رسد كه مراتب عالي سلوك را طي كرده، از بند نفس و تعلقات مادي كاملاً رها شده باشد. در اين نوشتار برآنيم كه اين مفهوم را از منظر ديني و عرفاني به مطالعه بگذاريم و گسترۀ معنايي و ارزش معنوي آن را در عرفان و از زبان اهل معرفت بيان كنيم. به اين منظور، پس از تمهيد بحث، مفهوم حريت از نظر لغوي و اصطلاحي بازشناخته و آنگاه نسبت آن با مفاهيم ديگري مثل عبوديت و انسان كامل بررسي شده و از زبان ولي حق، سيّدالاحرار علي مرتضي (ع) شرح و بسط يافته است. همچنين از نظر برخي بزرگان عرفان و صاحبان انديشه و حكمت عرفاني در اين باب بهره برده‌ايم. در پايان، نتايج اين مطالعه در معرض ملاحظه و استفادۀ طالبان معارف ديني، آزاديخواهان و بنده آزادان گذاشته شده است.

One of the main concepts of mysticism that is known as a quality of human perfection and virtue and is attained only at the high levels of servitude and spiritual conduct is spiritual freedom. Unlike the concept of liberty in the political and social discourses, this quality can be achieved through pure servitude to God and rejection of servitude to non-God. The human can attain spiritual freedom only when he goes through the highest levels of spiritual conduct and gets completely free from the chains of the appetitive self and the material attachments. In this article, we aim at studying this concept from the religious and mystic viewpoints and expressing its semantic scope and spiritual value in mysticism using the words of Gnostics. To this end, after the introduction of the issue, the denotative and terminological meanings of freedom are presented. Then, its relationship with other concepts such as servitude and Perfect Man is examined. In this part, the words of the master of the free humans, Imam Ali (a), are used to explicate the foregoing relationships. Moreover, the opinions of some notables of mysticism and great mystic thinkers are used in this regard. At the end, the results of this study are presented to the seekers of religious knowledge, freedom seekers, and free servants of God.