تحليل و بررسي نظريۀ ابن‌سينا در مورد برهان‌ناپذير (برهان لميّ) بودن وجود خداوند

The Analysis of Avicenna’s Theory on the Irrefutability of (Ineffectiveness of Using the A Priori Argument for) God’s Existence

ابن‌سينا وجود خداوند را برهان‌ناپذير مي‌داند. منظور او از برهان، برهان لمّ است كه از آن به برهان مطلق تعبير مي‌شود. در اين مقاله پس از بيان انواع برهان و ارزش معرفتي آنها، ديدگاه ابن‌سينا در مورد برهان‌ناپذير بودن وجود خداوند و ادلۀ آن بررسي شده است و به اين نتيجه دست يافته‌ايم كه نه‌تنها برهان صديقين ابن‌سينا برهاني لمّي است، برهان‌هاي مخلوق‌محور نيز كه به ظاهر در آنها از معلول بر علت استدلال شده است، مطابق با مباني پذيرفته‌شده در دانش منطق، برهان لمّي هستند. از آنجا كه اين برهان‌ها به‌طور مستقيم وجود خداوند را اثبات نمي‌كنند، نسبت به نتيجۀ خود، برهان لمّ بالذات و نسبت به وجود خداوند برهان لمّ بالعرض‌ هستند.

Avicenna considers God’s existence as irrefutable. His intention of the word argument is the a priori argument, also known as absolute argumentation. In the article at hand, firstly the various types of arguments and their epistemological values are discussed and then, Avicenna’s stance toward the irrefutability of God’s existence and his reasons are examined. This analysis reveals that not only Avicenna’s proof of the righteous is an a priori argument, but also the creature-oriented arguments, in which the created is used to argue for the creator, are a priori arguments based on the accepted principles of logic. Since these arguments do not directly prove the existence of God, they are essential a priori arguments with regard to their own outcome, and are accidental causal arguments with regard to the existence of God.