پديد آورندگان :
اولادي، رضا دانشگاه تهران - دانشكده منابع طبيعي - گروه علوم و صنايع چوب و كاغذ , حيدري، ليلا دانشگاه تهران - دانشكده منابع طبيعي , باقري، رضا مؤسسه تحقيقات جنگل ها و مراتع كشور، تهران , پورطهماسي، كامبيز دانشگاه تهران - دانشكده منابع طبيعي - گروه علوم و صنايع چوب و كاغذ
كليدواژه :
صنوبر , آبياري , طول الياف , پهناي حلقه رويش , ويژگي هاي آوندي
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: كمبود چوب خام، يكي از بزرگ‌ترين دشواري‌هاي صنعت چوب و كاغذ كشور است. با توجه به وضع قوانين محدود كننده‌ي قطع درختان جنگلي، توجه بيشتر به پرورش چوب به‌عنوان شيوه‌اي جايگزين براي تامين مواد اوليه‌ي صنايع، ضروري به‌نظر مي‌رسد. از سوي ديگر، محدوديت منابع آبي در كشور و نياز قابل ملاحظه‌ي صنوبر‌كاري به منابع آبي باعث شده كه معرفي گونه‌ها يا ارقامي از صنوبر كه ضمن توليد و بازدهي مناسب، نياز آبي كم‌تري داشته و از بردباري بهتري برخوردار باشند، مورد توجه قرارگيرد. با اين حال، در پژوهش‌هاي اينچنيني، تمركز تنها بر زنده‌ماني و يا حجم توليد بوده و كيفيت چوب مورد توجه قرار نگرفته است. در يكي از اين پژوهش‌ها كه در ايستگاه تحقيقاتي البرز (وابسته به موسسه‌ي تحقيقات جنگل‌ها و مراتع كشور) انجام شده، چندين كلن/گونه‌ي مختلف صنوبر به مدت بيش از شش سال تحت رژيم‌هاي مختلف آبياري (4روزه ، 8 روزه و 12روزه) قرارگرفته‌اند و نتايج حاصله نشان داد كه زنده‌ماني و رشد قطري و طولي صنوبرها در دو تيمار 4 و 8 روزه تفاوت معني‌داري وجود ندارد. با اين حال، تاثير احتمالي اين دو بازه‌ي آبياري بر كيفيت چوب نانشاخته بود. از اين رو، هدف اين پژوهش، بررسي تاثير ميزان آبياري 4 روزه و 8 روزه بر ويژگي‌هاي آناتومي چوب و بيومتري اليافِ دو گونه‌ي برتر صنوبر مي‌باشد. علاوه براين، اين پژوهش تلاش دارد از منظر كيفيت چوب، رژيم آبياري بهينه را براي دو گونه‌ي صنوبر معرفي نموده و از نظر فيزيولوژي ارتباط بين آبياري و كيفيت چوب را تفسير نمايد.
مواد و روش‌ها: براي انجام پژوهش، با مشورت مجري طرح در ايستگاه تحقيقاتي البرز، دو گونه‌ي برتر صنوبر (اورامريكن و تبريزي) و از هر رژيم آبياري، سه درخت براي بررسي انتخاب شدند. با استفاده از مته رويش سنج، مغزي‌هايي از پوست تا مغزِ هر درخت استخراج شده و در آزمايشگاه، ويژگي‌هاي آناتومي چوب و الياف پنج حلقه‌ي آخر نمونه‌ها شامل پهناي‌حلقه‌ي رويشي، اندازه و طول آوندها، طول، قطر و ضخامت ديواره‌ي فيبرها اندازه‌گيري شدند.
يافته‌ها و نتيجه‌گيري: نتايج نشان دادند كه اثر مستقلِ طول دوره‌ي آبياري بر روي پهناي حلقه‌ي رويش، طول و پهناي آوند و ضخامت ديواره‌ي فيبر معني‌دار بوده ولي رژيم آبياري روي طول و پهناي فيبر اثر معني‌داري نگذاشته است. در مورد هر دو گونه، افزايش بازه‌ي آبياري از 4 روز به 8 روز باعث كاهش سرعت رشد و در نتيجه كاهش پهناي حلقه رويش شد. نوع گونه نيز روي شدت كاهش رشد موثر بود؛ به‌نحوي كه گونه‌ي تبريزي حساسيت كم‌تري نسبت به رژيم آبياري نشان داد و كاهش بازه‌ي آبياري در آن تاثير اندكي روي كاهش پهناي حلقه رويش گذاشت. درمجموع ميتوان نتيجه‌گيري كرد كه در مورد گونه‌ي اورامريكن، اگر ويژگي‌هاي آناتومي چوب مدنظر باشد آبياري 8 روزه تفاوت چنداني با آبياري 4 روزه ندارد و حتي درمورد برخي ويژگي‌ها (مانند طول الياف)، آبياري 8 روزه نتيجه بهتري نيز حاصل آورده است. بنابراين براي صرفه‌جويي در مصرف آب، آبياري 8 روزه به جاي آبياري 4 روزه توصيه مي‌شود. در مورد گونه‌ي تبريزي هم اين گزاره كمابيش صادق است؛ چراكه به‌نظرنمي‌رسد كاهش طول الياف اين گونه به حدي باشد كه افزايش 4 روزه‌ي بازه‌ي آبياري را توجيه كند. همچنين در اين پژوهش نشان داده شد كه رشد قطري و طول الياف صنوبر (به‌عنوان دو ويژگي مهم كاربردي) متأثر از مؤلفه‌هاي متفاوتي بوده و با مديريت درست و شناخت مؤلفه‌هاي تاثيرگذار، ميتوان همزمان سرعت رشد و طول الياف را در اين گونه افزايش داد.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Raw materials shortage is one of the main challenges of wood and paper industry of Iran. According to the laws restricting forest harvesting, tree farming as an alternative source of wood supply should be focused. On the other hand, due to limited water resources in Iran and high water demand of poplars, there are increasing efforts to introduce poplar species with higher drought tolerance. However, these researches are mainly concentrated just on the volume production or tree surviving and resulting wood quality was less investigated. In one of such studies, growth characteristics of different species/clones of Populus were investigated in different irrigation intervals (4, 8, and 12 days) and it was concluded that there was not a significant difference between the 4 and 8 days intervals in respect of growth parameters. However, the probable effect of these two irrigation intervals on wood quality remained unknown. Hence, the rationale of current study was to investigate the effect of 4 and 8 days irrigation intervals on wood and fiber characteristics of two superior poplar clones. In addition, the relation between wood quality and irrigation was discussed from the physiological points of view.
Materials and methods: Pith-to-bark cores were taken from two elite poplar trees (Populus euroamerican and P. nigra) using increment borer. Wood anatomical features and fiber biometry of the last five tree rings including tree-ring width, vessel size and length, and fiber length, diameter and cell wall thickness were studied.
Results: The results showed that the effect of irrigation intervals was statistically significant on tree-ring width, vessel diameter and length and fiber wall thickness but not significant on fiber length and diameter. In both species, increasing irrigation intervals from 4 to 8 days, led to a decrease in ring width. Nonetheless, the type of species influenced the reduction rate: P. nigra trees were less sensitive to irrigation intervals and their ring widths were less reduced. Moreover, it was shown that radial growth and fiber length of poplars (as two important applied properties) are separately influenced by different components.
Conclusion: Overall, it can be concluded that in the case of P. euroamerican, if the wood anatomical features were of importance, there is no difference between 4 and 8 days irrigation and even longer interval of irrigation yields superior characteristics (e.g. longer fibers). Hence, for saving water resources, 8 days irrigation is recommended. This conclusion is also roughly applicable for P. nigra since the reduction in fiber length of this species after longer irrigation periods is not remarkable and therefore doesn’t justify the shorter irrigation intervals. Finally, since radial growth rate and fiber length are influenced by different factors and are less related to each other, both features can simultaneously be enhanced with a proper management.
