شناسايي عوامل موثر بر حس تعلق به مكان در فضاهاي دانشگاهي شهر تهران

Studying Effective Factors on the Sense of Belonging to a Place in Academic Spaces of Tehran

حس تعلق به مكان رابطه‌اي معنادار بين احساس، شناخت و ادراك افراد با فضاست كه مي­تواند باعث به وجود آمدن احساس­ها و پيامدهاي مثبت در عوامل اجتماعي، روان‌شناختي و فيزيولوژيكي شود. به همين منظور در پژوهش به بررسي عوامل مؤثر بر ايجاد حس تعلق به فضاهاي دانشگاهي پرداخته‌شده است. پژوهش حاضر از حيث هدف كاربردي و ازنظر روش توصيفي است كه براي گردآوري داده ­هاي آن از روش پيمايشي مقطعي استفاده‌شده است. جامعه آماري شامل كليه دانشجويان مشغول به تحصيل در شهر تهران مي­باشد و در آن از روش نمونه ­گيري خوشه­ اي تصادفي استفاده‌شده است. بدين ترتيب كه 168 نفر از دانشجويان سال سوم و چهارم كارشناسي و سال دوم كارشناسي ارشد معماري از پنج دانشگاه (دانشگاه شهيد بهشتي، دانشگاه تهران، دانشگاه علم و صنعت، دانشگاه شهيد رجايي و دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم تحقيقات) انتخاب شدند. يك پرسشنامه 61 سؤالي محقق ساخته، به‌عنوان ابزار گردآوري اطلاعات استفاده شد كه روايي آن با نظرسنجي از اساتيد حوزه معماري و روانشناسي و پايايي آن با استفاده از آلفاي كرونباخ (0.941 =α) مورد بررسي و تأييد قرار گرفت. تجزيه‌ و تحليل داده ­ها با استفاده از روش‌هاي همبستگي و تحليل عاملي اكتشافي انجام شد. در نتايج تحليل عاملي، غير از عامل حس تعلق به دانشگاه 8 عامل ديگر استخراج گرديد كه در 0/05>p همبستگي معناداري با عامل حس تعلق به مكان داشتند. در مجموع حدود 54 درصد از واريانس كل حس تعلق به مكان، توسط اين 8 عامل پوشش داده شد. نتايج نشان داد عوامل طراحي محيطي (ساماندهي فضايي، سايت و محوطه دانشگاه، كميت و كيفيت كلاس‌هاي آموزشي و كميت و كيفيت مبلمان محوطه)، عوامل انساني (رفتار اساتيد و كاركنان با دانشجويان) و عوامل فردي (شركت در فعاليت‌هاي علمي، فرهنگي، اجتماعي و اهميت به تكاليف دانشگاهي) به ترتيب بيشترين همبستگي با حس تعلق به دانشگاه را داشتند و لازم است در طراحي محيط و برنامه­هاي آموزشي اساتيد، كاركنان و دانشجويان مورد توجه قرار گيرند.

The sense of belonging to a place is a meaningful relationship between feeling, recognition, and perception of people and space that can create positive feelings and consequences on social, psychological, and physiological factors. Therefore, this research was conducted to investigate the factors affecting the sense of belonging to academic spaces. It is applied research which is done by a descriptive method. A cross-sectional survey method has been used to collect the data. The statistical population includes all students studying in Tehran city, and a cluster sampling method was used for the selection of 170 students from five universities (Shahid Beheshti University, Tehran University, Science and Industry University, Shahid Rajaee Teacher Training University and Islamic Azad University- Research sciences Branch). A researcher-made questionnaire with 61 questions was used as a data gathering. The validity of the questionnaire was considered and verified by a survey of professors in the fields of architecture and psychology and its reliability using Cronbach's alpha (α = 0.941). Data analysis was performed using exploratory factor analysis and correlation coefficient. In the results of the factor analysis, in addition to the factor of belonging to the university, eight other factors were extracted which had a high correlation with the sense of belonging to a place, and totally, about 54% of the total variance of this scale was covered by these eight factors. Results showed that environmental design factors (spatial organization, site and campus, the quantity and quality of classes and the quantity and quality of furniture), human factors (the behavior of teachers and staff with students) and individual factors (participation in scientific, cultural, social activities an‎d importance to academic assignments) had the most correlation with the sense of belonging to the university, and it is necessary to consider the design of the environment and educational programs of teachers, staff, and students.