ماهيت بانك و فرايند خلق پول بانكي؛ نقد ديدگاه‌هاي رايج و دلالت‌ها

رويداد بحران مالي سال 2008، توجه اقتصاددانان و بانك‌هاي مركزي را به كاستي‌هاي ديدگاه‌هاي رايج درباره ماهيت بانك و نقش آن در اقتصاد جلب كرد. ازآنجاكه لازمه هرگونه مقررات‌گذاري احتياطي براي بانك‌ها، مدل‌سازي اقتصاد كلان شامل بخش مالي، و سياست‌گذاري پولي و مالي سازگار، تحليل درست از ماهيت بانك و فرايند خلق پول بانكي است، اين مقاله به روش تحليلي−توصيفي رويكردهاي سه‌گانه درباره آن را بررسي مي‌كند؛ ازاين‌رو پس از ارائه تصويري از ديدگاه‌هاي رايج در اين‌باره (ديدگاه واسطه‌گري مالي و ديدگاه ضريب فزاينده)، هريك از اين ديدگاه‌ها براساس مباني اقتصاد پولي و اصول حسابداري نقد مي‌‌شوند. همچنين، ديدگاه درست و كامل‌تر درباره ماهيت بانك (ديدگاه «خلق پول انفرادي بانك»)، با استناد به آراي اقتصاددانان و بانك‌هاي مركزي پيش رو تبيين خواهد شد. تحليل استدلال‌هاي موافق ديدگاه‌هاي واسطه‌گري مالي و ضريب فزاينده، نشان مي‌دهد كه ريشه‌هاي مهم فهم نادرست ماهيت بانك عبارت‌اند از: برداشت كالايي نسبت به پول، مغالطه تركيب و خلط مباحث خرد و كلان، بي‌توجهي به اصول حسابداري دوطرفه، عدم تفكيك ترازنامه بانك مركزي و بانك‌ها، و عدم توجه به اقتضائات سياست هدف‌گذاري نرخ بهره توسط بانك مركزي. براساس‌‌اين، اصولي كه رعايت آنها براي تحليل درست بانك در اقتصاد كلان ضروري است، معرفي و برخي دلالت‌هاي ديدگاه خلق پول در حوزه بانكداري اسلامي، سياست‌گذاري پولي، مقررات‌گذاري بانكي و مدل‌سازي اقتصاد كلان تشريح مي‌‌شود.