عدالت اجتماعي از ديدگاه هايك، رالز، شهيد مطهري و شهيد صدر با تأكيد بر چيستي عدالت

On the Concept of Social Justice: Hayek, Rawls, Motahhari and Sadr

در اين مقاله ديدگاه چهار نظريه‌پرداز معاصر درباره عدالت اجتماعي با تأكيد بر چيستي عدالت بررسي شده است. هايك به نمايندگي از آزادي‌گرايان، رالز به‌عنوان تأثيرگذارترين فيلسوف سياسي معاصر غرب و شهيد مطهري و شهيد صدر به‌عنوان نظريه‌پردازان اسلامي انتخاب شده‌اند. هايك تنها به عدالت فردي معتقد است و مفهومي به نام عدالت اجتماعي را باور ندارد، از ديدگاه او عدالت عبارت است: قواعد رفتاري در حوزه فردي. نقطه كانوني در انديشه‌هاي هايك مفهومي به نام نظم خودجوش است و به باور او بيشتر پديده‌هاي اجتماعي از چنين نظمي پيروي مي‌كنند. هدف اصلي رالز ارائه اصول بي‌طرفانه براي عدالت است تا تضاد ميان آزادي و عدالت در جوامع لبيرال−دموكرات به كمترين برسد. از ديدگاه او عدالت، توافق آزاد افراد در وضع نخستين است. راهنماي اصلي رالز در استخراج اصول عدالت، اصل بيشترين حداقل و ناآگاهي افراد از موقعيت اجتماعي آينده است. شهيد مطهري عدالت را همان رعايت حقوق مي‌داند. او هم حقوق طبيعي (فطري) فرد را به رسميت مي‌شناسد و هم براي اجتماع حقوقي قائل است. از ديدگاه ايشان تنها راه مشروعيت و اعتبار حقوق طبيعي اين است كه هدفداري نظم عالم پذيرفته شود. از ديدگاه صدر با وجود آنكه عدالت يكي از اصول سه‌گانه ساختمان عمومي اقتصاد اسلامي است، ولي جايگاه عدالت فراتر از يك اصل بوده، سنگ زيربناي مكتب اقتصاد اسلامي است. افزون‌بر اين، اسلام با وضع دو اصل يعني همكاري عمومي (اصل تكافل عام) و توازن اجتماعي، حساسيت خود نسبت به آرايش نهايي امكانات در جامعه را نشان داده است.

This study explores the concept of social justice based on the ideas of four contemporary theorists. Hayek represents libertarians, Rawls the most prominent Philosopher of current century, Motahhari and Sadr as a thinker of Islamic concepts. Hayek believes social justice is misdealing and the striving for it will also produce highly undesirable consequences. He defines justice by rules of individual conduct. “Spontaneous order” play essential role in his ideas. Rawls sees ‘justice as fairness’ as answering to the demands of both freedom and equality, a challenge posed by the socialist critique of liberal democracy. In this regard justice is an agreement on principles which is reached arbitrarily in “veil of ignorance”. Rawls's main guide in achieving principles of justice is maximin principle and the lack of awareness of individuals about the future social status. Motahari regards justice as observance of the law. He recognizes both the natural rights of the individual and the legal community. According to Shahid Motahari, the only way to legitimize and validate natural rights is to accept the purpose of the world order. In Sadr's view, although justice is one of the three principles of the general construction of Islamic economics, the position of justice is beyond the core and is the foundation stone of the Islamic School of Economics. Additionally, Islam has shown its sensitivity to the final makeup of facilities in society, with two principles: public cooperation and social balance.