بررسي فضايي پادگانه‌هاي حوضۀ قزل‌اوزن در ارتباط با تكتونيك و تغييرات آب‌وهوايي

پادگانه‌هاي رودخانه‌اي توسط ژئومورفولوژيست‌ها به ‌عنوان يكي از لندفرم‌هاي محيط‌هاي آبرفتي و ميراثي از چينه‌شناسي، به‌منظور درك شرايط تكتونيكي و آب‌وهوايي به ‌طور گسترده مورد بررسي قرار مي‌گيرد. رودخانۀ قزل‌اوزن به‌‌عنوان يكي از طويل ترين سيستم هاي رودخانه اي كشور به شرايط اقليمي، ليتولوژيكي و تكتونيكي به ‌خوبي پاسخ داده است. براي بررسي تأثير آب وهوا بر پادگانه هاي اين رودخانه، با استفاده از نقشه‌هاي توپوگرافي و زمين شناسي منطقه، نرم افزارهاي رايانه اي Arc GIS, Global Mapper Excel و داده‌هاي اقليم‌شناسي، نقشه‌هاي هم‌دما و هم بارش ترسيم گرديد. با استفاده از آثار سيرك‌هاي يخچالي باقي‌مانده در نقشه‌هاي توپوگرافي زنجان، قرنقوچاي و كردستان، ارتفاع برف مرز دائمي كواترنري، به روش‌هاي رايت و پورتر برآورد شد. نقشه‌هاي هم‌دما و هم‌بارش گذشته، با استفاده از آنومالي حرارتي و رطوبتي ترسيم گرديد. بررسي پادگانه‌ها در بالاتر و پايين‌ تر از خط تعادل آب‌ و يخ گذشته دال بر اين است كه تأثير يخچال بر شكل گيري پادگانه ها بستگي به وضعيت ارتفاعي اطراف حوضه داشته است. ارتفاع برآورد شده از روش رايت و ارتفاع كف سيرك پورتر حاكي از آن است كه حدود 7.5 درصد مساحت حوضه در دورههاي سرد كواترنري تحت تأثير فرايند يخچالي بوده است. بر اساس ارتفاع خط تعادل آب‌ و يخ، در آن زمان، 65 درصد از حوضه، تحت تسلط فرايند مجاور يخچالي، امكان متأثر شدن از جريان يخچالي منشعب شده از سيرك را داشته است، اما شواهد ميداني حاكي از آن است كه فقط يخچال‌هاي تغذيه‌شده از كوههاي مرتفع توانسته‌اند در شكل‌گيري درههاي U شكل و تراس‌هاي آبرفتي نقش داشته باشند. در زيرحوضه‌هاي زنجان رود، انطباق آبراهه‌ها و زبانه‌هاي يخچالي بر گسل‌هاي منطقه، درههاي آبييخچالي تكتونيكي را ايجاد كرده است كه هرچند نسبت به درههاي واقع در سراب قزل‌اوزن عمق كمتري دارند ولي تفاوت ارتفاعي آن‌ها نسبت به دشت‌هاي منطقه به ‌گونه‌اي است كه مي‌توان آن‌ها را به ‌عنوان نمادي از آشوب منطقه دانست.