سنجش تناسب اراضي استان مازندران براي كشت كلزا براساس روش‌‌هاي ارزيابي تصميم‌‌گيري چندمعياره در محيط GIS

Land Suitability Assessment of Mazandaran Province for Rapeseed Cultivation Based on Multi Criteria Decision Making Evaluation Methods in GIS Environment

در بين دانه‌‌هاي روغني، كلزا بعد از سويا و نخل روغني به‌عنوان سومين منبع مهم توليد روغن در جهان است. استان مازندران با دارا بودن پتانسيل‌‌‌‌هاي حرارتي و بارشي، نزديك به 19 درصد از دانه‌‌هاي روغني كشور را توليد مي‌‌كند. بدين منظور هدف اصلي اين تحقيق سنجش تناسب اراضي استان مازندران براي كشت كلزا براساس روش‌‌هاي تصميم‌‌گيري چندمعياره در محيط GIS است. براي دستيابي به سنجش تناسب اراضي منطقۀ مورد مطالعه، از آمار داده‌‌هاي اقليمي ايستگاه‌‌هاي سينوپتيكي و كليماتولوژي موجود در سطح استان از بدو تأسيس تا سال 1390 مربوط به هر يك از مراحل فنولوژيكي كلزا از‌قبيلِ درجه حرارت، بارش، درجه روز-رشد، ساعات آفتابي، تعداد روزهاي يخبندان و رطوبت نسبي و همچنين از داده‌‌هاي قابليت محيطي، شاملِ تيپ اراضي، كاربري اراضي، عمق خاك، ارتفاع، شيب و جهت شيب، استفاده شده است. برحسب هدف و ماهيت تحقيق، نوع تحقيق از نوع كاربردي و روش انجام تحقيق به‌صورت توصيفي- تحليلي است. در انجام گردآوري اطلاعات توصيفي از روش اسنادي (جستجوي كتابخانه‌‌اي) استفاده شده و سپس به‌منظور اولويت‌‌بندي و ارزيابي معيارها در ارتباط با كشت كلزا، از روش تحليل تصميم‌‌گيري چندمعياره (MCDM) مبتني‌بر روش فرايند تحليل سلسله‌مراتبي (AHP) استفاده شده است. در‌نهايت با وزن‌‌دهي به لايه‌‌هاي تهيه‌شده براساس معيارها و مدل موردنظر، تلفيق و همپوشاني لايه‌‌ها در محيط GIS صورت‌گرفته و لايۀ نهايي ارزيابي تناسب اراضي براي كشت كلزا تهيه شد. نتايج به‌دست‌آمده از مباحث مطرح‌شده نشان داد كه اراضي منطقۀ مورد مطالعه براساس پتانسيل اقليمي و محيطي داراي 15/3 درصد اراضي بدون محدوديت، 28/2 درصد اراضي با محدوديت كم، 48/2 درصد اراضي با محدوديت متوسط و 8/3 درصد اراضي با محدوديت زياد است.

Among oilseeds, rapeseed is the third most important source of oil production in the world after soybean and palm oil. Mazandaran province produces about 19% of the country's oilseeds with thermal and precipitation potential. Therefore, the main purpose of this study is to assess the land suitability of Mazandaran province for rapeseed cultivation based on multi-criteria decision making in GIS.To achieve the land suitability assessment of the study area, climatological and Synoptic data at the provincial level since its establishment in 2011 were established for each of the phenological stages of rapeseed such as temperature, precipitation, daylight-hours, degree of day lgrowth. Sunny hours, number of frost days and relative humidity as well as environmental capability data, including soil type, land use, soil depth, elevation and slope were used. Depending on the purpose and nature of the research, the type of research is applied and the method of research is descriptive-analytical. collecting descriptive information was done by the library linguistic documentation method using library method and then in order to prioritize and evaluate the criteria related to rapeseed cultivation ، based on multi-criteria decision analysis method (MCDM ) based on Hierarchical Analysis Process AHP ) was used. Finally ، by ​​weighting the prepared layers according to the criteria and model ، the layers were combined and overlapped in GIS environment and the final land suitability assessment layer was prepared for rapeseed cultivation. The results of the discussions showed that the lands of the study area were 15.3% unlimited, 28.2% limited, 48.2% moderate and 8.3% unlimited.