جايگاه محورهاي تربيت هنري، ساختار محتوايي و الگوي سه وجهي برنامه درسي در كتاب هاي درسي فرهنگ و هنر دوره اول متوسطه

The Aspects of Arts Education, Content Structure and Three- Dimensional Model of Curriculum in the Culture and Arts Textbooks of the Junior High School

شكوفاسازي ظرفيت‌هاي هنري دانش‌آموزان از رسالت‌هاي مهم آموزش و پرورش در سند تحول بنيادين است. از يك سو محورهاي پنج‌گانۀ تربيت هنري متشكل از ارتباط با طبيعت، زيبايي‌شناسي، توليد هنري، آشنايي با تاريخ و ميراث فرهنگي-هنري و نقد هنري و از سوي ديگر ساختار محتوايي كتاب‌هاي درسي فرهنگ و هنر شامل هنرهاي تجسمي، خوشنويسي، هنرهاي سنتي، آوايي و نمايشي همگي موضوعاتي هستند كه مي‌بايست در پرورش توانمندي‌هاي بالقوۀ آدمي، مد نظر برنامه‌ريزان قرار گيرند. اين مطالعه به شيوۀ تحليل محتوا صورت گرفت. جامعۀ هدف عبارت بود از كتاب‌هاي درسي فرهنگ و هنر هر سه پايۀ دورۀ اول متوسطه در سال تحصيلي 95-1394. واحد ثبت به متن، تصوير و فعاليت اختصاص يافت. كدگذاري به شيوۀ قياسي و براساس محورهاي موضوعي و ساختاري آموزش فرهنگ و هنر انجام پذيرفت. به منظور اعتباربخشي به فرايند كدگذاري، ده درصد از محتوا توسط ارزياب دوم كدگذاري شد كه ميزان همبستگي برابر 0/89 بود. نتايج نشان داد كه پركاربردترين محورهاي تربيت هنري به ترتيب عبارتند از توليد هنري، زيبايي‌شناسي، نقد هنري، آشنايي با تاريخ و ميراث فرهنگي-هنري و ارتباط با طبيعت. همچنين، اولويت‌هاي اول تا پنجم در ساختار محتوايي كتاب‌ها عبارتند از هنرهاي تجسمي، هنرهاي سنتي، خوشنويسي، هنرهاي آوايي و هنرهاي نمايشي. بررسي الگوي ساختار برنامۀ درسي نيز نشان داد كه به هر سه وجه فعاليت‌هاي تجويزي، نيمه‌تجويزي و غيرتجويزي توجه شده، اما محتواي اين كتاب‌ها به لحاظ تناسب فعاليت‌ها با محتواي آموزشيِ ارائه شده، شكل تلفيق، توازن و تنوع محتوايي و عدم تحريك و تهييج خلاقيت دانش‌آموزان نيازمند بازنگري است

Flourishing students' artistic capacities is among the major missions of education in the Document of Fundamental Reform. The five axes of artistic education including communication with nature, aesthetics, artistic production, familiarity with cultural and artistic history and heritage, and artistic criticism, along with the content structure of culture and art textbooks including visual arts, calligraphy, traditional arts, vocal arts and performing arts are all issues that should be considered by planners in developing potential human abilities. This study involved the content analysis of the culture and art textbooks of the junior secondary system in 2015-2016. Images, texts, and activities were taken as the unit of record. The encoding method was deductive following the topical and structural aspects of culture and art education. To validate the encoding process, a second rater encoded 10 percent of the content, indicating a correlation of 0.89. The results revealed that artistic production, aesthetics, artistic criticism, familiarity with cultural and artistic history and heritage and communicating with nature are the most significant aspects of artistic education respectively. Additionally, visual arts, traditional arts, calligraphy, vocal arts, and performing arts are the main priorities. The study of the 3D model of curriculum structure showed the application of all three activity types (prescriptive, semi-prescriptive and non-prescriptive) in the textbooks, but their content needs to be reviewed regarding the coordination of activities with the educational content presented, the form of content integration, balance and diversity, and the lack of raising students’ motivation and creativity.