انباشت سرمايه هاي ملموس و ناملموس در ايران با تأكيد بر نقش رانت منابع طبيعي

Accumulation of Tangible and Non-tangible Capital in Iran: Emphasizing on Resource Rents

منابع طبيعي، مهم ترين بخش از ثروت ملي در كشورهاي در حال توسعه غني از منابع مي باشد. بر اساس تئوري هاي اقتصادي، چنانچه رانت منابع طبيعي به طور پيوسته در ساير اشكال سرمايه سرمايه گذاري شود، مي توان از مواهب اين منابع بهره مند شد. نحوه اثرگذاري اين نوع درآمدها بر رشد اقتصادي كشورها كه از كانال انباشت اشكال مختلف سرمايه اتفاق مي افتد، از اهميت ويژه اي برخوردار است. در اين مقاله، با توجه به اهميت مديريت رانت منابع طبيعي و هدايت آنها به منظور دستيابي به رشد و توسعه پايدار در كشورهاي غني از منابع، به بررسي نحوه اثرگذاري آن بر انباشت اشكال مختلف سرمايه در ايران طي دوره زماني 2014-1970 پرداخته شده است. به اين منظور و با توجه به وجود ارتباط همزمان ميان سرمايه هاي خارجي، فيزيكي، انساني و اجتماعي، يك سيستم معادلات همزمان از اشكال مختلف سرمايه طراحي و با روش رگرسيون هاي به ظاهر نامرتبط (SUR) برآورد شده است. بر اساس نتايج به دست آمده، رانت منابع داراي اثرگذاري مثبت و معناداري بر انباشت سرمايه خارجي، انساني و اجتماعي و داراي اثرگذاري منفي بر انباشت سرمايه فيزيكي طي دوره مورد مطالعه مي باشد. نتايج نشان مي دهند سرمايه فيزيكي در اقتصاد ايران بيش از ساير بخش ها تحت تأثير فعاليت هاي مرتبط با منابع طبيعي است. اما به علت آنكه عمده سرمايه گذاري هاي مرتبط با سرمايه فيزيكي در ايران كه توسط دولت صورت مي گيرد از كارآيي لازم برخوردار نيست؛ لذا رانت منابع، نه تنها منجر به افزايش اين نوع از سرمايه نشده، بلكه داراي اثر منفي بر آن طي دوره مذكور بوده است.

Natural resources generate the major part of national wealth in resource-rich developing countries. Based on economic theories, if natural resource rents are reinvested continuously in other forms of capital, such countries can benefit from these resources. Thus, examining the mechanism of how to rents affect economic growth through capital accumulation channels is of great importance. Because of the importance of management of resource rents in achieving sustainable growth and development in resource-rich countries, this paper investigates the impacts of resource rents on accumulation of four kinds of capital (foreign, physical, human and social capital) in Iran during 1970-2014. To this end, a simultaneous equations system consisting of various capital forms is designed, and estimated by using Seemingly Unrelated Regression estimator. According to the findings, resource rents have positive effects on accumulation of foreign, human and social capital in Iran. But it is of negative effect on accumulation of physical capital. The results show that physical capital is affected by natural resource rents more than other kinds of capital. This is because of unproductive government investments in physical capital, hence not only resource rents increase physical capital but also they affect physical capital negatively.