تدوين معيارهاي كاربردي سنجش كيفيت محيط‌زيست شهري در محله‌هاي مركزي كلان‌شهر همدان (نمونۀ مطالعاتي: محلۀ آقاجاني‌بيگ)

Development of Applied Measurements of Urban Environmental Quality Assessment in Central City Metropolises of Hamedan (Case Study: Aghajani Beig Neighborhood

برنامه‌ريزي محيطي با هدف پايداري و ايجاد زمينه‌هاي لازم براي كاهش آلودگي‌هاي محيط‌زيست شهري انجام مي‌شود. اين نوع برنامه‌ريزي ازنظر موضوعي و موضعي، ابزاري براي رويارويي با آلودگي‌هاي محيط‌زيست شهرها و محله‌هاي شهري است. شكل كلي شهر همدان، شعاعي است و اين امر، سبب ازدياد تردد وسايل نقليه به حلقۀ اول شهر شده است. نتيجۀ تراكم و تعدد رفت‌و‌آمد، بروز مشكلات زيست‌محيطي بسياري در محله‌هاي واقع در محدودۀ حلقۀ اول شهر از‌جمله محلۀ آقاجاني بيگ است. پژوهش حاضر ازنظر هدف، كاربردي، ازنظر روش، توصيفي - تحليلي و هدف آن، برنامه‌ريزي محيطي براي پايداري محيط‌زيست محلۀ آقاجاني ‌بيگ است. پس از شناسايي و تدوين ابعاد، شاخص‌ها و متغيرهاي پژوهش به روش كتابخانه‌اي، اطلاعات هريك از شاخص‌ها با مطالعه‌هاي ميداني (مشاهده) و اندازه‌گيري معيارهاي زيست‌محيطي مؤثر بر پايداري (به‌كارگيري داده‌هاي ايستگاه ثبت شاخص آلاينده‌هاي هواي شهري، اندازه‌گيري صوت با دستگاه صداسنج Casellacel، نمونه‌برداري شاخص كيفيت رواناب شهري) جمع‌آوري شدند. براي جمع‌آوري اطلاعات، ابتدا با استفاده از شاخص‌هاي كيفيت محيطي در مقياس محله كه از مباني نظري برگرفته شده بودند، مهم‌ترين شاخص‌هاي تأثيرگذار بر پايداري محيط‌زيست محلۀ آقاجاني بيگ شناسايي و اولويت‌بندي شدند. شاخص‌هاي محيطي بررسي‌شده در دو دستۀ كاربري زمين و كيفيت محيطي دسته‌بندي شدند كه شامل آلودگي هوا، آلودگي صوت، آلودگي رواناب‌هاي سطحي، برخورداري از فضاي سبز، تنوع كاربري زمين، تراكم و دسترسي به خدمات عمومي محلي بودند. ارزش هر شاخص در دامنه‌اي بين يك تا پنج مشخص شد كه نشان‌دهندۀ سطوح مختلف پايداري هستند. نتايج پژوهش حاضر نشان مي‌دهند محدودۀ مطالعه‌شده در وضعيت پايداري متوسط با ارزش 3 قرار دارد. علت كسب اين ارزش، تأثير شاخص‌هاي مرتبط با كاربري زمين بر شاخص‌هاي كيفيت محيط است؛ به‌گونه‌اي‌كه سطح پايداري شاخص‌هاي كيفيت محيطي محدودۀ مطالعه‌شده در وضعيت متوسط پايين (پايدار نيست اما نه به شدت سطح پايين) است و محدوده در وضعيت مطلوبي ازنظر سطح پايداري شاخص‌هاي كيفيت محيطي قرار ندارد.

Environmental planning aims to sustain and create the necessary environment for reducing urban environmental pollution. This type of planning from a thematic perspective is a tool for dealing with environmental pollution in cities and neighborhoods. In the city of Hamedan, due to the general shape of the city that is radial, the traffic has increased to the first ring. The result of this congestion and the frequency of traffic is the occurrence of environmental problems in these neighborhoods, including the Aghajani Beig neighborhood. The purpose of this study is environmental planning for environmental sustainability in Aghajani Beig neighborhood. This research is purposeful, applied and methodically descriptive-analytical. After identifying and compiling the dimensions, indicators and variables of the research were collected through the library method, information through field studies (observation) and measurement of environmental criteria affecting sustainability (use of information recorded by the Urban Air Pollution Record Station located in the Environmental Protection Agency Bio-Hamedan, Using the Casellacel Sound Meter Model Cel450 manufactured by the UK in accordance with international standards, Urban Routine Quality Based on the Measurement of Immediate Sampling. The COD and BOD5 quality parameters and other indicators are also based on the information of the above-mentioned schemes for evaluation). In order to gather information first, using the environmental indicators in the neighborhood scale, which are extracted from theoretical bases, the most important indicators affecting environmental sustainability in the Aghajani Beig neighborhood were identified and prioritized. The environmental indicators examined are categorized into two categories of land use and environmental quality index. These include: air pollution, noise pollution, surface runoff pollution, green space, land use diversity, density and access to local public services. The value of each indicator is specified in a range between one to five that exhibits different levels of sustainability. The results of this study indicated that the studied area is in the medium to long-term stability situation. The reason for this value is the effect of indices related to land use on environmental quality indices, so that the sustainability level of the environmental quality indices in the studied area is lower than the average and therefore the range is not in a favorable situation due to the sustainability level of the environmental quality indices.