پديد آورندگان :
تقوي مقدم، ابراهيم دانشگاه حكيم سبزواري , بهرامي، شهرام دانشگاه شهيد بهشتي - دانشكدة علوم زمين , زنگنه اسدي، محمدعلي دانشگاه حكيم سبزواري - دانشكدة جغرافيا و علوم محيطي , گلي مختاري، ليلي دانشگاه حكيم سبزواري - دانشكدة جغرافيا و علوم محيطي
كليدواژه :
همبستگي , رسوب ساليانه , حوضة آبريز , مورفومتري , مؤلفه‌هاي كمّي
چكيده فارسي :
عوامل متعددي در ميزان رسوب ساليانة حوضة آبريز تأثيرگذار است. مؤلفه‌هاي كمّي حوضة آبريز و شبكة زهكشي نقش بسيار تعيين‌كننده‌اي در ميزان رسوب رودخانه‌ها دارد. در اين پژوهش شاخص‌هاي مورفومتري حوضة آبريز همچون مساحت (A)، محيط (P)، نسبت دايره‌اي (Re)، نسبت كشيدگي (Rf)، ميانگين ارتفاع (H)، ميانگين شيب (S)، تراكم زهكشي (Dd)، طول آبراهه‌ها (BL)، تراكم گسلي (DF)، درصد سازندهاي فرسايش‌پذير (PQ)، نسبت انشعابات (Rb)، تعداد ناهنجاري سلسله‌مراتبي (Ha)، شاخص ناهنجاري سلسله‌مراتبي (∆a) و تراكم ناهنجاري سلسله‌مراتبي (ga) مربوط به 17 حوضة آبريز در شمال شرق كشور محاسبه شد؛ سپس با بهره‌گيري از داده‌هاي دبي و رسوب سازمان آب منطقه‌اي، دبي ساليانة رسوب (ss) هر ايستگاه با روش‌هاي چندمتغيرة برآورد رسوب تعيين و پس از آن ميزان رسوب ساليانة حوضه‌ها (تن در سال در هر كيلومترمربع) محاسبه شد. درنهايت با محاسبة رابطة خطي و ضريب همبستگي، تأثير تك‌تك شاخص‌هاي مورفومتري حوضة آبريز در ميزان رسوب ساليانه محاسبه و ارزيابي شد. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد حوضه‌هاي طرقبه و رادكان به ترتيب با ميزان رسوب 1533/05، 1437/07 بيشترين و حوضه‌هاي ينگجه و باراريه با ميزان رسوب 224، 462 ton/km2 در سال كمترين ميزان رسوب ساليانه را به خود اختصاص داده‌اند. براساس محاسبات، شاخص‌هايP ،∆a ، Ha،L ،A ،Ga ، Re به ترتيب با 0/301، 0/279، 0/249، 0/232، 0/230، 0/18 و 0/152 بيشترين همبستگي را با ميزان رسوب ساليانه دارند؛ همچنين بين شاخص‌هاي PQ، S، Dd، Rb ارتباط نسبتاً ضعيفي با ميزان رسوب ساليانه برقرار است. در ساير شاخص‌ها هيچ‌گونه همبستگي با ميزان ساليانة رسوب حوضه‌ها وجود ندارد. محاسبات حاكي است ميزان رسوب ساليانه در حوضه‌هاي پژوهش به‌طور كامل متأثر از عوامل مورفومتري نيست و مؤلفه‌هايي مانند شدت و مدت بارش، نوع خاك، كاربري اراضي و پوشش گياهي در برآورد ميزان رسوب ساليانة حوضه‌ها بايد لحاظ شود تا نتايج دقيق‌تري از آن به دست آيد.
چكيده لاتين :
Several factors affect the rate of annual sediment basin. Components of the basin and drainage network have a very important role in river sedimentation rate. This study calculated morphometric parameters of basin such as: area (A), the perimeter (P), the ratio of a circle (Re), elongation ratio (Rf), mean height (H), mean slope (S), drainage density (Dd), drainage frequency (Df) along the channels (BL), fault density (DF), the percentage of Quaternary formations (PQ), bifurcation ratio (Rb), the number of hierarchical anomaly (Ha), hierarchical anomaly index (Δ a), density hierarchical anomaly (ga) in the 17 Basins in the North east of Iran. Then, the annual sedimentation rate of the basins (t / y per square kilometer) and the annual sediment suspended (ss) of each station were determined by multivariate statistical methods and using discharge and sediment data Khorasan Razavi regional water authority. Then the annual sedimentation rate of the basins (tons per year per square kilometer) was calculated. Finally, linear regression and correlation coefficients were evaluated among the components of the basin and the rate of annual sediment. The results of the research show that the highest annual sedimentation rates are in the Torghabeh and Radekan basins, respectively, with 1533.1, 1437.1 tons / km2. The lowest annual sedimentation rate is in Yangaje and Bar watersheds with 224.1, 462.3tons / km2 per year. According to the calculations of P, Ga, A, L, Ha, Δa, and Re indexes, with the values of 0.301, 0.249 0.232 and 0.230, respectively, have the most correlation with the annual sedimentation rate. In addition, there is a relatively weak correlation between PQ, S, Dd, Rb and annual sedimentation rates. In the case of other parameters, there is no correlation with the annual rate of sedimentation of the basins. The analysis indicated that annual precipitation rates are not entirely affected by morphometric factors in research basins. Factors such as intensity and duration of precipitation, soil type, land use and vegetation in estimating the annual sedimentation rate of the basins should be considered to achieve more accurate results.
