مناسبات توليد كشاورزي در مدل هاي مختلف زمين داري ايران دوران ميانه تا پيش از گسترش اقطاع داري

Agricultural relations of production in Iran’s middle Ages Feudalism mode of production, before the iqta’s extension.

يكي از مهمترين شاخص ها براي شناخت و تبيين هر ساختار اقتصادي و شيوۀ توليدي در تاريخ اقتصادي، فهم مناسبات توليد موجود در آن ساختار است. مسئلۀ اصلي د ر اين مقاله نيز فهم و تبيين مناسبات توليد زمين داري در اقتصاد كشاورزي ايران تا پيش از تسلط تركان سلجوقي بر ايران و گسترش اقطا ع داري توسط ايشان مي باشد. مدعاي اصلي مقالۀ حاضر اين است كه تا پيش از گسترش و تثبيت اقطا ع داري در زمان سلاجقه و متعاقب آن، گسترش مناسبات توليد «مزارعه » در توليد كشاورزي اكثر مناطق ايران، مناسبات توليد كشاورزي معهود و غالبي كه در فلا ت ايران مرسوم بود، مناسبات توليد مبتني بر «بهرۀ ثابت مالكانه » بود كه گسترد ه ترين شكل مناسبات توليد د ر ايران تا قبل از تسلط سلاجقه خصوصا در زمين هاي ديواني و اربابي بوده است. د ر اين مقاله با تكيه بر مالكيت ابزار توليد به بررسي و تبيين مناسبات توليد موجود در انواع زمين داري در فلا ت ايران از زمان ورود اسلام تا تسلط سلاجقه پرداخته شده است و با اين روش نشان دا د ه ايم كه اين مدل از مناسبات توليد كشاورزي (بهرۀ ثابت مالكانه) برخلاف مناسبات توليد مزارعه، در ذات و كاركرد خود امكان پيشرفت نير وهاي توليدي و انباشت سرمايه و در نتيجه پيشرفت و گسترش توليد را فراهم مي كرد و شايد رمز شكوفايي اقتصادي و حيات مادي و متعاقب آن شكوفايي فرهنگي، علمي و هنري ايران اسلامي كه در تاريخ به دوران شكوفايي تمدن اسلام يدر چهار قرن اوليه معروف گشته است، در همين موضوع نهفته باشد

One of the most important indicators for understanding and explaining any economic structure and mode of production in economic history is cognition of the relations of production in that structure. The main issue in this paper is also the understanding and explanation of Feudalism production relations in Iran’s agricultural economy, prior to the domination of Seljuk Dynasty in Iran and the expansion of iqta by them. The main assertion of this article is that, before the expansion and stabilization of iqta Management during the Sajjaqi period and Expansion of ‘mozareie’ as a production relations in agricultural production in most regions of Iran in that result, “fixed ownerships portion” especially in the state (divani) and manorial lands had been the most type mode of Iran’s agricultural production relations Before the Seljuks came to power. In this article, based on the ownership of the means of production, agricultural relations of production’s different types of landholding on the Iranian plateau have been studied since the arrival of Islam to the Salajeq’s domination. By this method we have shown this type of production relations, against mozarie, provided the feasibility of productive forces growth and progress and extension of Production as a result in its essence and function. This subject is a development code of economic and material life and in pursuit of it the progress of the Culture, Science and art in Four early Islamic centuries that was Known in history as the flowering of Islamic civilization.