تحليلي بر آنومالي‌‌هاي مورفوتكتونيك و ارتباط آن با تغيير ساختارهاي تكتونيكي پهنۀ زاگرس مرتفع و كمربند سنندج-سيرجان در منطقۀ نمونه قلعه شاهرخ

Analyses on the morphoectonic anomalies and its relationship with change of tectonic structures of the High Zagros zone and Sanandaj-Sirjan belt in the Ghaleh shahrokh-Chelgerd basin as a sample area

حوضۀ قلعه شاهرخ به‌‌عنوانيك زيرحوضه در بالادست حوضۀ رودخانۀ زاينده‌‌رود تحت‌‌تأثير تكتونيك، زمين‌‌شناسي و فرايندهاي ژئومورفولوژيكي كواترنر است و به‌‌وسيلۀ گسل اصلي زاگرس به دو پهنۀ ساختاري زاگرس مرتفع و پهنۀ سنندج-‌‌سيرجان تقسيم مي‌‌شود. در اين پژوهش، تحليل‌‌هاي مورفوتكتونيكي بر‌‌اساس مدل رقومي ارتفاعي 5/12 متر انجام گرفت و براي تحليل شاخص‌‌هاي مورفوتكتونيكي از نرم‌‌افزار متلب استفاده شد. تحليل نقاط رودشكن، بازه‌‌ها و نيمرخ آبراهه‌‌ها، شاخص‌‌هايفعاليت تكتونيكي، مانند تقعر، شيب، گراديان طولي، نامتقارن و تقارن توپوگرافيك عرضي و هيپسومتري نشان مي‌‌دهد كه حوضۀ موردمطالعه ازنظر تكتونيكي و فرسايشي فعال است. زير‌‌‌‌حوضه‌‌هاي واقع‌‌در زون زاگرس مرتفع بيشتر متأثر از تكتونيك و زيرحوضه‌‌‌‌هاي زون سنندج سيرجان در بالادست متأثر از تكتونيك و در پايين‌‌دست متأثر از فرايندهاي فرسايشي هستند، بااين‌‌وجود فرايندهاي فرسايشي نيز به‌‌وسيلۀ عوامل تكتونيكي در بالادست كنترل مي‌‌شوند. همچنين نتايج اين مطالعه نشان مي‌‌دهد كه برخاستگي در امتداد گسل‌‌ها باعث توسعۀ بي‌‌نظمي از‌‌طريق شبكه‌‌هاي زهكشي شده كه مستقيماً در نيمرخ آبراهه‌‌ها و ايجاد نقاط رودشكن در تعدادي از زيرحوضه‌‌‌‌ها نمود پيدا كرده است. همچنين، شاخص تقعر نسبت‌‌به تغييرات تكتونيكي از حساسيت كمتري در مقايسه با شاخص شيب برخوردار است و شاخص شيبنسبت‌‌به شاخص تقعر، با نرخ برخاستگي صخره‌‌ها بيشتر ارتباط دارد؛ از‌‌اين‌‌رو قطعاتي از آب‌‌راهه كه شاخص شيب متفاوتي دارند، ممكن است مبيّن آشفتگي‌‌هاي تكتونيكيدر سيستم رودخانه‌‌اي باشند. نتايج انتگرال هيپسومتري در تمام زيرحوضه‌‌‌‌ها كمتر از 35/0 است و ازنظر شكل، s شكل يا مقعر هستند كه نشان مي‌‌دهد حوضه‌‌ها در وضعيت تكاملي يا انتهاي دوران بلوغ قرار دارند. همچنين بررسي نقشۀ هم‌‌پايه نشان مي‌‌دهد كه گسترش نقاط رودشكن در ترازهاي مشابه ممكن است مربوط‌‌به دوره‌‌هاي برخاستگي هم‌‌زمان در حوضه باشد.