بررسي تأثير ژئومورفولوژي در نوع و تراكم پوشش گياهي مخروط‌ افكنه‌هاي فشتنق- ‌سبزوار

Evaluating the effect of geomorphology on the vegetation type and density of Foshtanq alluvial fans, Sabzevar

همواره رابطه متقابلي ميان نوع و تراكم گونه هاي گياهي و فرم هاي ژئومورفيك وجود داشته است. منطقه سبزوار در استان خراسان رضوي به علت دارا بودن مخروط افكنه هاي متعدد و تيپيك، منطقه مناسبي جهت بررسي روابط ژئومورفولوژي و پوشش گياهي است. هدف از اين مطالعه، ارزيابي كمي و كيفي نوع و تراكم پوشش گياهي در سه مخروط افكنه فسيل، قديمي و جديد در جنوب روستاي فشتنق است. يافته ها حاصل شناسايي و تحديد سه مخروط فسيل، قديمي و جديد با استفاده از نقشه هاي توپوگرافي، تصاوير ماهواره اي و مشاهدات ميداني و سپس شناسايي گونه هاي گياهي و محاسبه تاج آن ها، آناليز خاك و در نهايت ايجاد رابطه ميان داده هاي به دست آمده مي باشد. نتايج نشان مي دهد كه گالي هاي مخروط افكنه فسيل به دليل بافت درشت تر مناسب براي گونه هاي درختچه اي هستند. در مخروط فسيل به علت وجود رطوبت كافي ناشي از زهكشي آب مياناب ها، گياهان از بيشترين تاج پوشش گياهي (676/10 درصد) برخوردار بوده در حالي كه در بسترهاي فعال مخروط قديمي و مخروط جديد به دليل بافت ريز خاك، گياهان كمترين تاج را (58/0درصد در مخروط جديد و 887/0درصد در مخروط قديمي) دارا هستند. در مخروط فسيل تاج پوشش گياهي در بستر گالي بيشتر از مياناب ها است در حالي كه در مخروط قديمي، تاج پوشش گياهي در مياناب ها بيشتر از بستر گالي ها است. گونه غالب گياهي در مخروط هاي قديمي و جديد، درمنه و گون و در داخل آبراهه ها، پرند مي باشد. در مخروط فسيل گونه هاي غالب شامل درمنه و جارو (كاهوي وحشي) مي باشد. به طور كلي نتايج نشان مي دهد كه فرايندهاي ژئومورفولوژي مانند برش و رسوبگذاري بر بافت و حاصلخيزي خاك و بنابراين بر نوع و تراكم پوشش گياهي تأثير دارند.

There has been always an interaction between geomorphic landforms and vegetation type and density. Alluvial fans are among landforms having considerable effect on vegetation. Sabzevar region in Khorasan Razavi Province, due to its various and typical alluvial fans, is suitable location for studying the geomorphology/vegetation relations. The aim of this study is qualitative and quantitative assessment of vegetation type and density in abandoned, old and young fans in south of Foshtanq village. Results were obtained from identification of three alluvial fan borders based on topographic maps, satellite images and field works and from determining vegetation type and canopy, soil analysis and finally the relations between mentioned parameters were identified. Results show that gullies on abandoned fan, due to their coarser texture, are adequate for shrubs. Vegetation of abandoned fan’s gullies has highest amount of canopy (10.676%) because of sufficient moisture drained from interfluves while the vegetation on active channels of old and young fans has lowest canopy (0.58 % for young fan and 0.887% for old fan). In abandoned fan, vegetation canopy is higher in gullies than interfluves, while in old fan, it is higher in interfluves than gully beds. Dominant vegetation species in old and young fans include Artemisia seiberi and Astragalus squarasus in interfluves and Pteropyrum aucheri in channels. In abandoned fan, dominant species are Artemisia seiberi and Scariola orientalis. Overall, results show that geomorphological processes such as incision and deposition influence the soil texture and fertility and hence vegetation type and density.