تعريف عليتي

تعريف عليتي نام يكي از تعريف­ هاي ممكن از اشياست. هر جا كه قوه شناخت درصدد شناسايي يك شيء برحسب واقع برآيد، حاصل شناخت خود را در بهترين وضعيت به صورت تعريفي ارائه مي ­دهد كه آن شيء را هم از اشياي ديگر متمايز و هم چيستي حقيقي آن را مشخص مي­ كند. تعريف عليتي در مرتبه عالي خود، چيستي واقعي معرَّف را با ارائه علت واقعي آن نشان مي­ دهد و در مرتبه فروتر، چيستي واقعي معرّف را با ارائه معلول يا اثر واقعي آن به نمايش مي­ گذارد. بدين ترتيب، تعريف عليتي يك­سره بر رابطه عليت و معلوليت ميان اشياء تكيه زده است. كشف رابطه­ عليت و معلوليت در ميان اشياء جز از راه فعاليت­ هاي تصديقي عقل ممكن نيست. عقل در نيك پيمودن اين فعاليت تصديقي به برهان تكيه مي­ زند: قياسي كه از حيث محتوا و صورت مي­ تواند عقل را به وضعيت شناخت (مطابق با واقع) يقيني رساند. تبيين عليتي اشياء، حوادث و فرآيندها در هر علم حقيقي وابسته به ارائه برهان است. در اين مقاله سعي مي­شود تا رابطه تبيين عليتي و تعريف عليتي مشخص شود؛ به­ طوري­كه بتوان از هر تبيين عليتي كه حضور آن در همه علوم امري شناخته شده است، يك تعريف عليتي، چه در سطح عالي و چه در سطوح ديگر، فراهم آورد. گستره اين­گونه تعريف، از علوم تجربي طبيعي، انساني، علوم رياضي تا علوم عقلي را زير پوشش قرار مي­ دهد