بررسي جامعه شناختي تاريخيِ سازوكارهاي مديريت نزاع هاي ايلي طايفه اي در جوامع روستايي ايران

Sociological-Historical Study of the Mechanisms of Management of Tribal-Clannism Conflicts in Rural Communities of Iran

جوامع سنتي ايران، سازوكارهايي با سنخ متفاوتي براي حل بحران‌هاي اجتماعي (قتل، نزاع و اختلاف گروهي) تجربه كرده‌اند. پژوهش‌ حاضر با رويكرد تاريخي ـ تحليلي و با الهام از ديدگاه دوركيم (عدالت ترميمي و كيفري)، به تحليل سازوكارهاي مديريت نزاع و ميزان انطباق و افتراق اين سازوكار با ديدگاه دوركيمي، پرداخته است. نتايج نشان مي‌دهد كه چهار سنخ رويكرد عدالت ترميمي (اصل اعتماد، گفتگو و مشاركت، ميانجيگري و اصل آينده‌نگري) در سازوكارهاي مديريتي ايران قابل‌شناسايي است، اما اصل داوطلبانه بودن در سنخ سنتي نمود چنداني ندارد. به اين معني كه جامعه‌ سنتي ايران به‌ سبب هنجار بودگي فرهنگ جمع‌گرايي (سلسله مراتبي)، غلبه وجدان جمعي، ساختار موزائيكي جوامع (قطاعي و كندويي) و بافت ناهمگون آن، بستر توسعه حقوق ترميمي از نوع دوركيمي (جامعه مدرن مبتني بر تقسيم‌كار) را نداشته است. اين سنخ از جوامع، از مكانيسم خاصي در مديريت نزاع ايلي ـ گروهي بهره برده كه با گونه‌ي عدالت ترميمي و كيفري بسيار متفاوت و متمايز هست؛ رويكردي كه از ساختار سياسي و اجتماعي ـ فرهنگي حاكم متأثر بوده و در قالب آيين‌هاي سنتي نمود اجتماعي يافته است.

The traditional societies of Iran have experienced different ways of solving social crises (murder, conflict and group disputes). The present research is based on a historical-analytical approach inspired by Durkheim's view (restorative and criminal justice) to analyze the mechanisms of conflict management and the degree of adaptation and differentiation of this mechanism with Durkheim's view.The results show that the four types of restorative justice approach (trust, dialogue and participation, mediation and the principle of futurism) can be identified in Iran's management mechanisms, but the principle of voluntariness in the traditional way is not very clear. This means that the traditional society of Iran, due to the norm of hierarchical culture, the collective conscience, the Sectoral structure of societies (Hive structural) and its heterogeneous texture, are not the basis for the development of Durkheim-type restorative rights (modern society based on division of labor). This type of community has used from a specific mechanism for managing of struggle, which is idiference with variety of restorative and criminal justice, an approach which has been influenced by the political and socio-cultural structure of the society and has been found in the form of traditional social rituals.