مباني، ملاك ها و راهكارهاي «تعالي معنوي » بر اساس قرآن كريم

Principles, Criteria and Strategies of "Spiritual Transcendence" Based on the Holy Quran

زمينه و هدف: تعالي معنوي از اساسي‌ترين مباحث مطرح‌شده در حوزة علوم اسلامي است و آيات و روايات متعددي در اين مورد وجود دارد. اين تحقيق، به‌دنبال آشكارسازيِ مباني، ملاك‌ها و راهكارهاي «تعالي معنوي» بر اساس آموزه­هاي قرآني، و تبيين چيستي و چگونگيِ رخدادِ آن است. در اين راستا، با استفاده از مستندات نقلي، بر ذومراتب بودنِ سه آية عظيم الهي: انسان، قرآن و جهان استدلال شده و نيز به تناظر آيات آفاقي و انفسي اشاره شده است و بر اساس مباني مذكور، تعريفي از «تعالي معنوي» ارائه گرديده است. روش تتحقيق: مقالة حاضر به روش تحليل محتوا و با رويكرد كيفي، آيات قرآن كريم را موردبررسي قرار داده است. به‌منظور احصاي آموزه‌هاي قرآني و روايي تعالي معنوي و تفسير داده‌هاي تحقيق، از روش تحليل مضمون استفاده شده است. در بررسي ادبيات تحقيق، قرآن كريم، كتاب‌هاي تفسيري شيعه و اهل سنت، منابع روايي و مقاله‌هاي مرتبط، مطالعه شده است. نرم‌افزارهاي قرآني و حديثي براي احصاي مقوله‌ها و نرم‌افزار مكس‌كيو.دي.‌اي براي كُدگذاري و تجزيه‌وتحليل داده‌ها مورداستفاده قرار گرفته است. يافته ها و نتيجه گيري: بر اساس يافته‌هاي اين تحقيق، تعالي معنوي به‌معناي حركت صعودي و ارتقاي درجة وجودي و حركت از سطح وجودي ضعيف­تر به‌سوي «بودن» در سطح وجودي قوي­تر است. تعالي معنوي، حركتي وجودي و صيرورتي به‌سوي مبدأ هستي (شديدترين مرتبة وجود) در مراتب نفس انسان و مراتب عالَم هستي است كه البته با «رشد» و توسعه و بسط وجوديِ سالك همراه مي شود و ملازم با «توبه» و عروج انسان به مراتب والاي آيات انفسي و آفاقي و «بهشتي شدن» است. «علم و بصيرت»، «ايمان و تقوي» و «آراستگي به ويژگي‌هاي بهشتيان» ملاك‌هاي قرآني براي تعالي معنوي هستند و «خودشناسي و خداشناسي»، «عبادت خدا»، «طهارت» و «جهاد و مجاهده» ازجمله راهكارهاي «تعالي معنوي» هستند.

Background and objectives: Spiritual transcendence is one of the most fundamental topics in the field of Islamic science, and there are many verses and traditions about it. This research seeks to reveal the foundations, criteria and strategies of "spiritual transcendence" based on Qur'anic teachings, and to explain what and how it occurs. In this regard, using the narrative documents the relevance of the three great divine verses have been argued: human, the Qur'an, and the world, and have referred to their correspondence and a definition of "spiritual transcendence" has been presented. Methodology: The present study examines the verses of the Holy Quran with a content analysis and a qualitative approach. The content analysis method was used to summarize the Quranic teachings and the validity of spiritual transcendence and to interpret the research data. In reviewing the research literature, the Holy Quran, Shiite and Sunni commentary books, narrative sources and related articles have been studied. Quranic and hadith software is used to extract the categories and the MaxQDA software is used for coding and analyzing the data. Findings and results: According to the findings of this study, spiritual transcendence means to move upward and to improve the degree of existence, and to move from the weaker existence at the lower level to a stronger existence at the higher level. Spiritual transcendence is the ontological and transcendent drive to the origin of the existence (the most extreme order of existence) in the hierarchy of the human soul and in the hierarchy of the universe, which of course is accompanied by the "growth" and development of the seeker's existence, necessitating the "repentance" and ascension of man. It is far superior to the verses of infidelity and apostasy and "paradise". "Knowledge and discernment", "Faith and piety" and "adornment with the attributes of Paradise" are the Quranic criteria for spiritual transcendence and "Self-knowledge and theism", "God Worship", "Purity" and "Jihad and Struggle" are among the methods of "Spiritual Transcendence".