بازتاب نقش چهارباغ در قالي‌هاي باغي در غرب ايران با تأكيد بر نمونه‌هايي از استان كردستان

Reflections of Chaharbagh Garden in the Persian Carpets of the West of Iran with Emphasis on Examples from Kurdistan Province

باغ و قالي از قديمي‌ترين پديده‌هاي ايراني‌ها در سير تاريخ است. نشانه‌هايي وجود دارد مبني بر اين‌كه باغ و فرش ارتباطي تنگاتنگ با هم داشته‌اند. در ايران دست‌كم از دوره‌هاي هخامنشي و ساساني در پيش از اسلام، و همچنين از دوره‌هاي ايلخاني، تيموري و به‌ويژه دوره صفوي آثار مهمي از چهارباغ‌هاي قديمي به‌جا مانده است. به موازات باغ‌سازي به سبك چهارباغ، حضور قالي‌هاي طرح گلستان يا چهارباغي نيز در دوره‌هايي از تاريخ ايران پررنگ و چشمگير است. هر چند كه از قالي‌هاي چهارباغي اواخر دوره صفوي تعداد زيادي باقي نمانده، ولي نمونه‌هاي انگشت‌شمار موجود، گسترش اين سبك قالي را كه بازتابي از نقش چهارباغ است، نشان مي‌دهد. نمونه‌هايي از قالي‌هاي با طرح چهارباغي در غرب ايران و به‌ويژه در كردستان وجود دارند كه تعدادي از آنها اكنون زينت‌بخش موزه‌ها و كلكسيون‌هاي خصوصي در بيرون از مرزهاي ايران هستند. با بررسي اين نوع قالي‌ها و چهارباغ‌هاي اين منطقه در خواهيم يافت كه اين ارتباط ديرينه است. آثار موجود نشانگر تداوم طرح و نقش فرش چهارباغي و ساخت چهارباغ در منطقه غرب است كه پايدارتر از ساير نقاط ايران بوده و تا اواخر دوره قاجار ادامه يافته است. شواهد مربوط به اين ايده، قالي‌هايي باقي مانده با نام قالي‌هاي شمال‌ غرب ايران با طرح چهارباغي يا گلستان بوده كه با چهارباغ‌هايي در غرب ايران و به‌ويژه در شهرهاي بيجار و سنندج در استان كردستان قابل مقايسه است. نمونه‌هاي اين چهارباغ‌ها تا پنج دهه گذشته به‌صورت كامل وجود داشته است. بنابراين به نظر مي‌رسد كه بانيان و سفارش دهندگان چهارباغ و قالي‌هاي طرح گلستان از يك گروه اجتماعي بوده‌اند، و تصور مي‌شود كه آنها در زمره حاكمان محلي بوده باشند. در اين نوشته به پيشينه چهارباغ، و قالي چهارباغي در استان كردستان، و ارتباط بين قالي چهارباغي و چهارباغ در استان كردستان پرداخته شده است.

Garden and Persian carpets of among the oldest phenomena in the course of history. There are some points which indicate that garden and carpet have been closely connected. Chaharbagh structures were important works of ancient pre-Islamic Iran, at Achaemenid and Sassanid periods and Ilkhanid era, especially in the Timurid and Safavid era. Like Chaharbagh style, Chaharbagh or Golestan motifs also are notable and impressive in carpets of some periods of Iranian history. Though there no many Chaharbagh carpets left from the late Safavid era, but the few existing examples shows the spread this carpet style that is a reflection of the Chaharbagh. Examples of the carpets with Chaharbagh design can be found in west of Iran and particularly in Kurdistan, and a number of them now adorn museums and private collections outside the borders of Iran. By examining these carpets and Chaharbagh structures in the area we will understand that this relationship is longstanding. The works reflect the continuity of design and motif of Chaharbagh carpets and Chaharbagh structures which are more stable than other parts of the west of Iran until the end of the Qajar era. Evidences for this idea is the carpets which belongs to the northwestern Iran especially in cities Bijar and Sanandaj in Kurdistan Province. The samples of such Chaharbagh structures were fully operative until five decades ago. Therefore, it is assumed that that the commissioners and patrons of Chaharbagh structures and Golestan carpets have been the same social group, and it is believed that they are among the local rulers. In this paper, the background of Chaharbagh structures, Chaharbagh carpets in Kurdistan province and the relation between Chaharbagh structures and Chaharbagh carpets has been studied.