مطالعه تطبيقي پوشاك بانوان قاجار قبل و بعد از سفر ناصرالدين​­ شاه به فرنگ (مطالعه موردي: لباس سنتي و لباس تجدد بانوان)

A Comparative Study of Qajar Women’s Clothing before and after Nasser-Din Shah’s Trip to Europe (Case Study: Women’s Traditional and Modern Clothing)

پوشاك نمايشگر آداب و عادات مردمان يك جامعه است و از طريق ويژگي​ هاي موجود در خود، مي‌تواند با انسان ها ارتباط برقرار ‌كند. نوع پوشش بانوان، نحوه حضور آنان در عرصه‌هاي فرهنگي و فعاليت‌هاي اجتماعي را برمي‌تاباند. وقوع تحولات همه‌جانبه در اروپا در دوره قاجار و سفرهاي ناصرالدين‌شاه به فرنگ و ارتباط ايران با غرب، آغازگر چالش‌هايي براي پوشاك بانوان قاجار شد. با اين توصيف اين سؤالات در ذهن ايجاد مي‌شود كه خصوصيات پوشاك بانوان به صورت لباس سنتي ايراني، پيش از ارتباط با غرب و پس‌ازآن چه بوده است و روند اين تغييرات، چگونه توصيف و تحليل ميشود. آنچه به عنوان هدف در روند اين مقاله پيگيري مي‌شود تطبيق و تحليل نحوه پوشش بانوان قاجار با رويكرد به وضعيت سنت ايراني، ورود به مرحله گذار و سپس تجدد غربي است و سرانجام روند اين تغيير بررسي و تحليل مي‌شود. براي دستيابي به اين منظور روش تحقيق به صورت كيفي (توصيفي - تحليلي) و روش تجزيه و تحليل اطلاعات به روش تحليل محتوايي انتخاب شده است. چارچوب نظري تحقيق بر اساس دو رويكرد سنت گرايي ايراني و تجددگرايي غربي در قالب جامعه‌شناسي است. شناخت وضعيت گذار، در اين ميان ضروري به نظر مي‌رسد. منابع تحقيق از راه مطالعات در كتابخانه و اينترنت تأمين‌شده است. نتايج حاصل از اين مقاله، بررسي لباس بانوان قاجار را در سه بخش سرپوش، تنپوش و پاپوش در دو محور اندروني و بيروني نشان مي​ دهد. پوشاك در سه دوره سنت، گذار و تجدد غربي در بازه زماني ابتدا تا انتهاي دوره قاجار مورد بررسي و پس تحليل قرارگرفته است. در تحقيقات مشخص گرديد كه تنپوش و پاپوش اندروني در دوره گذار و پوشاك بيروني در دوره تجدد غربي دچار تغييرات شده است. با شناخت و تحليل پوشاك بانوان قاجاري، درك تحولات در لباس ​هاي امروزي بر خواننده هموار مي​ شود.

Clothing displays customs and habits of a society and can communicate with humans through its features. The type of women’s cover reflects how they are engaged in cultural and social activities. The occurrence of all-out developments in Europe during the Qajar period and Nasser-Din Shah’s trips to Europe and Iran’s relationship with the West initiated the challenges for Qajar women’s clothing. By this description, these questions arise in the mind that what were the characteristics of women’s clothing as Iranian traditional dresses before and after communicating with the West and how these changes could be described and analyzed. What is pursued as a goal in this paper is the comparison and analysis of Qajar women’s clothing with an eye to the status of Iranian tradition, entering the transitional stage and then the Western modernization, and finally the process of this change would be analyzed. To achieve this purpose, the qualitative research method (descriptive-analytic) was selected and data analysis was carried out by content analysis. The theoretical framework of this study is based on two approaches of Iranian traditionalism and Western modernism in terms of sociology. In this regard, the understanding of transition situation seems to be necessary. Research resources are provided through studies in the library and also searching in internet. The results of this paper show that the study of Qajar women’s clothing should be done in three sections: covering, tunic, and footwear on two inner and outer axes. Clothing has been analyzed in three periods of tradition, transition, and modernity from the beginning to the end of Qajar era. It has been revealed in this research that the inner-wearing tunic and footwear during the transition period and the outer clothing during the modern era changed. The investigation and analysis of Qajar women’s clothing paves the way for understanding the changes of current clothes for the reader.