سير ديدگاه هاي حفاظتي و مرمتي دربارۀ آثار دورۀ ساساني بيشاپور

آثار تاريخي بيشاپور كه در اوايل دورۀ ساساني شكل گرفته و گسترش يافته، همواره در معرض تهديد و تخريب و فرسايش قرار داشته است. گروه هاي تحقيقاتي اي كه اقدام به مطالعه و كاوش در اين محوطۀ باستاني كرده اند، در حيطۀ بينش و توان خود دست به اقدامات حفاظتي و مرمتي زده اند. اولين ديدگاه در مورد نحوۀ محافظت از آثار، استخراج و انتقال قطعات يافته شده و اجزاي تزيينات معماري به موزه ها بود كه توسط فرانسويان صورت پذيرفت. اين نوع برخورد باعث بي هويت شدن برخي فضاها مانند ايوان و تاالر موزاييك شده است. با شروع فعاليت هيئت هاي ايراني، اقدامات مسئوالنه اي در خصوص حفاظت از آثار در بيشاپور شروع شد، برخي از اين عمليات ها با تخريب و تجديد بنا همراه بوده و جنبۀ بازسازي به خود گرفته است. از سال 1359 با حضور مرمتگران ادارۀ كل حفاظت آثار ملي در بيشاپور، اقدامات جديدي شروع شد كه خالصه اي از نوع فعاليت و گزارش هاي آنها در اين مقاله آورده شده است. با مرور تاريخچۀ حفاظت و مرمت در اين شهر تاريخي، استنباط مي شود راهبردي خاص در اين زمينه وجود نداشته است. خروج قطعات و اجزاي تزييني هر چند كه از تخريب آن قطعه جلوگيري كرده، ولي كالبد و هويت محوطۀ تاريخي را خدشه دار كرده است كه نمونۀ آن ايوان و تالار موزاييك است كه فاقد اين تزيينات است. بازسازي هاي انجام گرفته نيز از فلسفه اي برخوردار نيست؛ نمونۀ آن پايه هاي بتني مجسمۀ شاپور است. اقداماتي كه براي تثبيت وضعيت فعلي آثار به كار گرفته شده نيز نه تنها اثر بسزايي نداشته، بلكه با منظر تاريخي مكان نيز همخواني ندارد. در انتهاي اين مقاله ضمن مطالعۀ دقيق روند حفاظت و مرمت در بيشاپور به اين نتيجه مي رسيم كه با گردآوري دقيق اطالعات و مشخصات آثار، بازآفريني بخش هايي از بنا به صورت كالبدي و بصري در دستيابي به راهكارهاي حفاظتي و مرمتي شهر مؤثر خواهد بود.