عصاري و عصارخانه ها ؛ معرفي عصارخانۀ صالحي فرخ شهر در استان چهارمحال و بختياري

عصارخانه نوعي آسيا براي خرد كردن دانه هاي ريز و درشت روغني بوده كه در منطقۀ چهارمحال و بختياري آنها را »كارخانه« مي ِ نامند. گردش سنگ ضخيم و قطور عصاري با نيروي شتر و گاو و گاوميش، عالوه بر استخراج روغن از دانه هاي روغني، آس كردن برگ و ساقۀ گياه و درخت و خرد كردن سنگ هاي معدني را نيز انجام مي ِ داده كه بيانگر تنوع كشت، مشاغل متنوع وابسته، و توليد و تجارت دانه هاي مختلف روغني و گياهي يا وارد كردن آن از نقاط دوردست بوده است. ساختمان عصارخانه چون مخصوص كارگاه صنعتي و توليدي ساخته مي شد، از سبك معماري خاص خود تبعيت مي كرد كه بايد آن را »معماري صنعتي« ناميد. اين بناها از نظر كاربرد مصالح و اصول معماري ايراني )از جمله بهره گيري از طاق و گنبدي و يا پوشش تخت( با ساير بناهاي خصوصي و عمومي مشابهت دارند. ولي چون به منظور كاربري صنعتي و توليدي ساخته مي شدند، نقشه، وسعت، ارتفاع و كيفيات فضاهاي داخلي آنها با ساير بناها متفاوت است. هدف اصلي اين نوشتار پرداختن به عصاري و عصارخانه، نوع عملكرد آن، مراحل كار و توليد، معماري، اجزاي فني بنا، سابقۀ عصاري در چهارمحال و بختياري و شهر فرخ شهر با تمركز بر عصارخانۀ صالحي به عنوان يگانه بازماندۀ كامل و سالم اين، كنجد،زر گونه و اجزا و عناصر فني آن است. در اين عصاري از دانه هاي گياهي روغني از جمله بخشخاش، كلزا، و بيدانجير روغن گرفته مي شده است.