برنامه‌ هاي اجتماع‌ محور مشاركتي مرتبط با سلامت در جمهوري اسلامي ايران - نقاط قوت، چالش‌ها و درس‌هاي آموخته شده

Community-based Participatory Programs related to Health in Islamic Republic of Iran: Strengths, Challenges and Lessons learnt

مقدمه: امروزه توسعه رويكردهاي مشاركتي با تأكيد بر توانمندسازي جامعه به عنوان يك ابزار مهم در ارتقاي سلامت شناخته شده است. هدف اين مطالعه، بررسي نقاط قوت، ضعف، چالش‌ها و درس‌هاي آموخته شده از برنامه‌هاي اجتماع‌محور مشاركتي در ايران مي‌باشد. روش كـار: در اين مطالعه كيفي، 13 برنامه اجتماع‌محور مشاركتي در سه محور حاكميت و رهبري، مشاركت مردم/ ذي‌نفعان و توانمندسازي جامعه مورد بررسي قرار گرفتند. يافته‌ها: بر طبق مطالعه انجام شده، بيشترين نقاط قوت در محور حاكميت و رهبري، وجود روحيه همدلي و انگيزه بالاي داوطلبين در ارايه خدمات و جلب كمك‌هاي مردمي بود و مهم‌ترين نقطه ضعف در اين محور شامل عدم مشاركت فعال مردم در فرآيند تصميم‌گيري در سطح كلان، عدم وجود برنامه منسجم ارزشيابي و نظارت، و كمبود حمايت‌هاي لازم از سوي سياست‌گذاران بود. در محور مشاركت، وجود زنان داوطلب و استفاده از پتانسيل بالاي آنان، نقطه قوت، و عدم مشاركت مردان و ضعف كار تيمي به عنوان نقاط ضعف مطرح گرديد. وجود برنامه توانمندسازي جامعه از بزرگ‌ترين نقاط قوت اين برنامه‌ها و عدم به روز رساني مناسب آن از چالش‌هاي مطرح شده توسط پاسخ‌دهندگان بود. نتيجه‌گيري: توانمندسازي مردم، سازمان‌هاي غيردولتي و سياست‌گذاران در زمينه اصول و مكانيسم‌هاي جلب همكاري‌هاي مشاركتي، تقويت كار تيمي و تأمين منابع لازم، نقش بسزايي در پيشبرد برنامه‌هاي مشاركتي اجتماع‌محور ايفا مي‌نمايد.

Introduction: Nowadays, the development of participatory approaches with emphasis on community empowerment is recognized as an important tool in health promotion. The present study was conducted to assess the strengths, weaknesses, challenges and lessons learned from participatory community-based programs in the Islamic Republic of Iran. Methods: In this qualitative study, thirteen community-based participatory programs related to health have been assessed in leadership, community participation/other stakeholders and capacity building themes. Results: In this study, the main strength of leadership was volunteers` motivation in service delivery and community resource mobilization. The weak points were lack of community participation in decision-making process in national level, lack of regular monitoring and evaluation programs, and lack of appropriate policymakers` supports. In participation axes, the partnership of women was as the strength and lack of male participation and weakness of team working were as the challenges of the programs. Moreover, the participatory process of community empowerment was important as well as the other strengths in many programs and lack of appropriate update was the weak point. Conclusion: Capacity building of community, NGOs and policymakers are important in cooperation mechanisms, partnership, team working and resource mobilization fields in development of participatory community-based programs.