كليدواژه :
آبياري محدود , تنوع ژنتيكي , دانه روغني , واريانس ژنتيكي , وزن هزار دانه
چكيده فارسي :
با توجه به اهميت دانه‌هاي روغني و به‌ويژه آفتابگردان، مطالعه توده‌هاي بومي از نظر اجزاي واريانس ژنتيكي، فنوتيپي و وراثت‌پذيري صفات داراي اهميت مي‌باشد. به منظور بررسي تنوع ژنتيكي و وراثت‌پذيري عملكرد و اجزاء عملكرد دانه در آفتابگردان آجيلي تحت شرايط مختلف آبي، تعداد 56 توده محلي در سه آزمايش جداگانه در قالب طرح لاتيس مستطيل ساده (8 × 7) با دو تكرار در سال زراعي 1391 مورد بررسي قرار گرفتند. تيمارهاي آبياري شامل سه سطح آبياري مطلوب (I1)، تنش ملايم (I2) و تنش شديد خشكي (I3) (به‌ترتيب آبياري پس از تخليه 50، 70 و 90 درصد آب قابل استفاده) بود. نتايج تجزيه واريانس نشان داد تأثير ژنوتيپ در هر سه شرايط مختلف آبياري روي اكثر صفات مورد مطالعه معني‌دار بود. بيشترين واريانس ژنتيكي در شرايط آبياري مطلوب به‌ترتيب در صفات ارتفاع بوته، وزن خشك ساقه و عملكرد بيولوژيك در شرايط تنش ملايم در صفات ارتفاع بوته، قطر طبق و عملكرد بيولوژيك و در شرايط تنش شديد خشكي در صفات قطر ساقه، وزن برگ و عملكرد بيولوژيك مشاهده شد. در هر سه شرايط مختلف آبياري، وراثت‌پذيري ارتفاع بوته و عملكرد بيولوژيك از همه صفات بيشتر بود. در شرايط آبياري مطلوب، متوسط وراثت‌پذيري عمومي از حداقل 0/52 درصد براي تعداد دانه در طبق تا حداكثر 80/61 درصد براي ارتفاع گياه متغير بود. در شرايط تنش ملايم خشكي، حداقل وراثت‌پذيري (26/45 درصد) مربوط به صفت شاخص كلروفيل و بيشترين مقدار آن (76/21 درصد) مربوط به صفت قطر طبق بود. در شرايط تنش شديد خشكي، بيشترين و كمترين مقدار وراثت‌پذيري به‌ترتيب در صفات قطر ساقه (83/64 درصد) و تعداد دانه در طبق (0/0 درصد) مشاهده شد. از بين اجزاي عملكرد دانه با توجه به اين‌كه وراثت‌پذيري وزن 1000 دانه در هر سه شرايط مختلف آبياري در مقايسه با تعداد دانه در طبق بيشتر است انتخاب از طريق وزن 1000 دانه به منظور افزايش عملكرد دانه كار آيي بيشتري خواهد داشت. بنابراين توده‌هاي بومي كه وزن 1000 دانه بيشتري دارند جهت توليد ارقامي با عملكرد دانه بالا مي‌توان از آن‌ها در برنامه‌هاي به‌نژادي بهره‌برداري نمود.
چكيده لاتين :
Background and Objectives
Drought stress is a limiting factor for sunflower. Various reports have mentioned the effect of
water stress and limited irrigation on sunflower for many respects, including phonological traits,
morphology, agronomic and physiological. Sunflower is a crop that can withstand a variety of
environmental conditions, particularly drought and due to the developed root system. It has high
efficiency in absorbing water from the soil. Sunflower is one of the most important oil crops and
due to its high content of unsaturated fatty acids and a lack of cholesterol, the oil benefits from a
desirable quality. The aim of this study is to investigate the genetic diversity and the heritability
of agro-morphological traits in confectionary sunflower under different levels of drought stress.
Materials and Methods
56 local populations were studied in three separate experiments in rectangular lattice design
(7×8) with two replications at Agricultural Research Center of West-Azerbaijan province, Urmia,
Iran in 2012. Water treatments were well-watered, moderate and severe water stress conditions so
that irrigation was applied with 50%, 70% and 90% depletion of available water, respectively.
Various agronomic and morphological traits were calculated based on measuring traits in
sunflower. Productivity effort as a physiological trait was measured by dividing the total dry
weight of reproductive organs (head) to the total dry weight of plant.
Results
The results showed that in all three different water treatment conditions, heritability of head
diameter, stem diameter, plant height, grain and biological yield was more than other traits. In
well-watered conditions, moderate heritability varied between 0.52% for number of seeds per
head to 80.61% for plant height. In moderate drought stress condition, the maximum and
minimum heritability belonged to head diameter (76.21%) and chlorophyll index (26.45%),
respectively. In severe drought stress condition, the most and the least heritability was observed
for stem diameter (83.64%) and number of seeds per head (0 %), respectively. Among yield
components, the heritability of 1000-grain weight at three water treatment conditions was higher
compared to number of seeds per head, so for increasing grain yield, selection via 1000-grain will
be more efficient.
Discussion
For the traits of grain yield, head diameter, stem diameter, biomass yield, chlorophyll index, dry
weight of leaf, head and head with grain, the heritability in severe drought stress was higher than
optimum conditions and this showed that the phenotypic variance is a large proportion of the
genetic variance of more favorable traits. Due to the fixed component in the numerator and the
denominator of genetic variance, environmental variance decreased in drought stress conditions
in comparison with optimum irrigation conditions.
