كليدواژه :
آب رودﺧﺎﻧﻪ , ﭘﺴﺎب ﺷﻬﺮي , درﯾﺎﭼﻪ ﻣﯿﻘﺎن , ﺧﺎك ﺗﺎﻻب
چكيده فارسي :
ﺳﺎﺑﻘﻪ و ﻫﺪف :آب ﻫﺎي ﻓﺮورﻓﺘﻪ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﺟﺮﯾﺎن اﻓﺘﺎده در روي ﺧﺎكﻫﺎي ﺑﺎﻻدﺳﺖ، ﺑﻪ وﯾﮋه ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم رﯾﺰش ﻫﺎي آﺳﻤﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﯾﻪ آﻟﻮدﮔﯽ آبﻫﺎي زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ و روزﻣﯿﻨﯽ در زﻣﯿﻦ ﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺷﻮد .ﭘﺎﯾﺶ و ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ آب ﻫﺎي ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻫﺎي ﺧﺸﮏ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﻻب ﻫﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﻨﺪ، ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ .ﭘﮋوﻫﺶ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺑﺎ ﻫﺪف ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﯿﻔﯿﺖ آب ﻫﺎي رﻫﺎﺷﺪه در ﺗﺎﻻب ﻣﯿﻘﺎن اراك و ﭘﯿﺎﻣﺪ آنﻫﺎ ﺑﺮ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺧﺎك ﺗﺎﻻب اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ.
مواد و روش‌ها: از آب‌هاي سه جايگاه رهاشدن پساب شهري اراك، رودخانه شهراب و پساب كارخانه فراوري سولفات سديم به تالاب ميقان در ارديبهشت و آبان سال 1393 نمونه‌برداري شد. شوري، غلظت كاتيون‌ها و آنيون‌ها، جامدهاي محلول و معلق، نيتروژن، فسفر و كربن آلي آب‌ها اندازه‌گيري و آزمون شد. همچنين از دو لايه رويين (0-30 سانتي‌متري) و زيرين (30-60 سانتي‌متري) خاك تالاب در 4 جايگاه رهاسازي پساب شهري، رودخانه شهراب، رودخانه فراهان و پساب كارخانه در دو زمان ياد شده نمونه‌برداري شد و برخي از ويژگي‌هاي شيميايي خاك‌ها آزمايش شد.
يافته‌ها: اين پژوهش نشان داد كه پساب شهري اراك شوري، نسبت جذب سطحي سديم، كاتيون، آنيون و جامدهاي بسيار كمتري از دو آب ديگر دارد ولي كربن آلي، فسفر و نيتروژن آن به اندازه چشم‌گيري بيشتر است كه مايه كاهش پي-اچ، شوري و افزايش كربن آلي، فسفر و نيتروژن خاك بويژه در لايه رويين در جايگاه رهاسازي آن شده است. بهبود ويژگي‌هاي خاك مي‌تواند با افزايش رشد گياهان آب‌دوست تالاب مايه آلودگي آب آن به مانده‌هاي گياهي و مواد آلي شود. در برابر آن پساب كارخانه فراوري سولفات داراي اندازه فراواني از جامدهاي محلول يا نمك‌ها، نسبت جذب سطحي سديم و بويژه جامدهاي معلق است. هر چند ويژگي‌هاي خاك آزمايش شده در اين جايگاه نشان مي‌دهد كه براي رشد گياهان ناشايست است ولي اين آب با ويژگي‌هاي ياد شده مي‌تواند مايه دگرگوني ويژگي‌هاي فيزيكي خاك در اين جايگاه شود. ويژگي‌هاي شيميايي آب و خاك لايه رويين و زيرين در جايگاه رودخانه شهراب بهم نزديك است و نشان از هماهنگي و پايداري آب و خاك اين جايگاه دارد. ولي بررسي ويژگي‌هاي لايه رويين و زيرين خاك در جايگاه رسيدن رودخانه فراهان به تالاب نشان داد كه خاك لايه رويين آن داراي كربن آلي، نيتروژن، فسفر بيشتر و شوري كمتري در برابر خاك جايگاه رودخانه شهراب است كه مي‌تواند زيستگاه خوبي براي رشد گياهان در اين تالاب شور فراهم كند و مايه افزايش آلودگي آن به مانده‌هاي گياهي و مواد آلي شود.
نتيجه‌گيري: فاضلاب شهري اراك كيفيت بالايي داشته و ويژگي‌هاي شيميايي خاك را بهبود داده است. در برابر آن، كيفيت بد فاضلاب كارخانه فراوري سولفات سديم ويژگي‌هاي شيميايي خاك را بدتر كرده است. بنابراين پيش از رهاسازي آن‌ها در تالاب ميقان اراك تركيب اين دو فاضلاب و آميختن آن‌ها مي‌تواند پيشنهاد خوبي باشد. به هر گونه اين پيشنهاد نياز به بررسي ويژه اي دارد.
چكيده لاتين :
Background and Objectives: Infiltered or runoff waters from uplands especially after raining can cause groundwater and water pollution in lowlands which affect soil quality. Monitoring and assesmnet of suface waters in dry lands that alive the wetlands is very important. The objectives of this study were to assess the quality of suface water-inflows to the Meyghan Lake and their consequences on the chemical characteristics of Meyghan wetland soils.
Materials and Methods: Manicipal wastewater of Arak, Shahrab River and wastewater of processing plant of sodium sulfate were sampled in May and November, 2014. Electrical conductivity, differnt solids, major cations and anions, nitrogen, phosphorus and organic carbon were measured and tested in the waters. Two layers (0-30 cm and 30-60 cm) of soils were sampled in the release sites of municipal wastewater, Shahrab River, Farahan River and sodium sulfate plant wastewater in May and November, 2104. Soil chemical properties were measured and statisticaly analized for these 4 sampling sites.
Results: The study showed that manicipal wastewater of Arak has significantly lowere salinity, sodium adsorption ratio, cations and anions concentrations and solids as compared to other sampled waters. But organic carbon, nitrogen and phosphorus concentrations were higher in this water that significantly decreased the salinity and increase organic carbon, phosphorous and nitrogen contents of the soil sampled from this site. The improvement of soil properties can increase aquatic plant growth, which will be the source of water pollution with plant residues and organic materials. In conterast the wastewater of sodium sulfate processing plant has markedly high concentrations of soluble salts, sodium adsorption ratio and particularly suspension solids. It is not suitable for plant growth and can change soil physical properties in this site. Chemical properties of water of Shahrab River were close to the chemical properties of surface and bottom layers of soil in this place. It shows that the the harmony and stability of soil and water environment in this sampling site. But study of surface and bottem layers of wetland soil in the release site of Farah River shows that the surface soil has higher organic carbon, nitrogen and phosphorus contents and lower salinity compared to those measured in the soil sampled from Shahrab River site. It may be related to anthropgenic effect in agriculral uplands, creating a good environment for plants growing in this salty lake, increasing its pollution by plant residues and organic matters.
Conclusion: The high quality of urban wastewater of Arak may improve soil chemical properties for growing of plants. In contrast the low quality of wastewater of sodium sulfate processing plant worsened soil chemical properties. So combining of two waste waters and mixing them before releasinge into the Meighan Lake may be a good suggestion. However this proposal needs a special research.
