تأثير مداخله آموزشي مبتني بر مدل اعتقاد بهداشتي بر تداوم رفتار شيردهي

Effect of the educational intervention based on the health belief model on the continuation of breastfeeding behavior

مقدمه: تغذيه با شير مادر به لحاظ فوايد فيزيولوژيكي و رواني براي مادر و كودك بهترين غذاي شيرخوار شناخته شده است. با عنايت به اين موضوع كه مطالعات محدودي در زمينه به‌كارگيري مدل اعتقاد بهداشتي در تداوم رفتار شيردهي انجام شده است، اين مطالعه با هدف سنجش تأثير مداخله آموزشي مبتني بر مدل اعتقاد بهداشتي بر تداوم رفتار شيردهي در مادران باردار سه ماهه سوم مراجعه‌كننده به مراكز بهداشتي درماني دانشگاه علوم پزشكي تهران در سال 1391 طراحي و اجرا گرديد. روش: اين پژوهش يك مطالعه نيمه تجربي با مداخله آموزشي از نوع قبل و بعد برروي 266 زن باردار بود كه نمونه‌ها به صورت تخصيص تصادفي به دو گروه 133 نفره مداخله و مقايسه تقسيم شدند. سپس در طي سه مرحله (قبل از مداخله، بلافاصله بعد از مداخله و سه ماه بعد از مداخله) مورد ارزيابي قرار گرفتند. ابزار گردآوري اطلاعات پرسشنامه دو بخشي اطلاعات دموگرافيك و ابزار سنجش رفتار شيردهي براساس سازه‌هاي تئوري اعتقاد بهداشتي شامل سازه‌هاي حساسيت درك شده (8 سؤال)، شدت درك شده (6 سؤال)، منافع درك شده (10 سؤال)، موانع درك شده (13 سؤال)، راهنما براي عمل (5 سؤال)، خودكارآمدي (6 سؤال)، رفتار شيردهي (7 سؤال) بود. تجزيه و تحليل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS v.11.5 و به‌كارگيري آزمون اندازه‌گيري‌هاي تكراري، تي‌تست مستقل انجام گرفت. سطح معناداري در اين مطالعه 0/05 در نظر گرفته شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه اختلاف آماري معناداري در مرحله پس‌آزمون اول (بلافاصله بعد از زايمان) بين دو گروه مداخله و مقايسه از نظر سازه‌هاي حساسيت درك شده (P<0.001)، شدت درك شده (0/004=p) و موانع درك شده (0/002=p) و راهنما براي عمل (0/02=p) وجود داشت. در مرحله پس‌آزمون دوم (3 ماه بعد از زايمان) ارتباط آماري معناداري بين دو گروه مداخله و مقايسه از نظر سازه‌هاي منافع درك شده (0/04=p)، موانع درك شده (0/002=p)، راهنما براي عمل (P<0.001) و رفتار شيردهي (0/02=p) مشاهده شد. نتايج تحليل سازه‌هاي مدل اعتقاد بهداشتي با استفاده از الگوي تحليل آزمون اندازه‌گيري‌هاي تكراري در گروه مداخله نشان داد كه ميزان تمام سازه‌هاي مدل اعتقاد بهداشتي قبل و پس از مداخله آموزشي از لحاظ آماري معنادار بود (P<0.001). نتيجه‌گيري: نتايج مطالعه نشان داد مداخله آموزشي مبتني بر مدل اعتقاد بهداشتي در تداوم رفتار شيردهي مي‌تواند مؤثر باشد. در اين راستا، رفع نواقص موجود در زمينه سياست‌گزاري سلامت از طريق افزايش آموزش عمومي به صورت راهنما براي عمل در راستاي فرآيند شيردهي و برنامه‌ريزي تغذيه‌اي با شير مادر و برنامه‌هاي پايش آن، جلب توجه عموم به خط‌مشي‌ها و برنامه‌هاي تغذيه با شير مادر، برگزاري كلاس‌هاي آموزشي مبتني بر موانع و فوايد تغذيه با شير مادر مي‌تواند در بهبود ترويج تغذيه انحصاري با شير مادر مؤثر واقع گردد.

Introduction: Breastfeeding is featured with well-known physiological and psychological benefits for both the mother and infant. Since a few studies have been conducted on the application of the health belief model in the continuation of breastfeeding behavior, this study was conducted. The aim of this study was to assess the effect of educational interventions implemented based on the health belief model on the continuation of breastfeeding in pregnant women in the third trimester of pregnancy. Method: This quasi-experimental study using a before and after design was conducted with 266 women chosen using random sampling method. The women were assigned randomly and equally to intervention and control groups. Te participants were observed at three stages (before, immediately after and 3 months after delivery). A multi-dimensional questionnaire was prepared based on theoretical structures of the health belief model to collect data. Data analysis was carried out using descriptive and inferential statistics. Results: A significant difference was reported at the first post-test stage between the women in the intervention and control group concerning perceived susceptibility (P<0.001), perceive severity (P=0.004), perceived barrier (P=0.002), and cues to action (P=0.002). There were significant differences between the groups in perceived benefit (P=0.04), perceived barrier (P=0.002), and cues to action (P<0.001), breastfeeding behavior (P=0.02) at the second post-test stage. The results of the analysis of the health belief model components using the repeated measurement test in the intervention group showed that the average score of all health belief models components before and after the intervention were significant statistically (P<0.001). Conclusion: The intervention program based on the model was helpful in the continuation of breastfeeding behaviors. Removal of the present shortcomings in terms of health policies, planning for breastfeeding, focusing on public’s attention to breastfeeding campaigns, and educational programs can promote exclusive breast feeding in the society.