مشخصه‌هاي روشنه‌ تاج در يك جنگل آميخته پهن‌برگ (مطالعه موردي: سري دو جنگل شصت‌كلاته گرگان)

Characteristics of canopy gap in a broad-leaved mixed forest (Case study: District No. 2, Shast-Kalateh Forest, Golestan province)

روشنه‌هاي تاج يكي از مهم‌ترين پديده‌هاي طبيعي مقياس‌كوچك جنگل‌هاي معتدله هستند كه مي‌توانند نقش مهمي در تغيير ساختار و تركيب توده ايفا ‌كنند. ايجاد روشنه در جنگل‌هاي هيركاني اثرات زيادي بر استقرار تجديد حيات و افزايش تنوع‌ زيستي دارد. در اين پژوهش، مشخصه‌هاي روشنه تاج در يك جنگل آميخته پهن‌برگ در سري دو جنگل شصت‌كلاته گرگان بررسي شد. پس از جنگل‌گردشي، 82 روشنه با حداقل سطح 40 متر مربع در پارسل‌هاي 3، 4، 5 و 7 شناسايي شده و مشخصه‌هاي هر روشنه شامل قطر بزرگ و كوچك، قطر و ارتفاع درختان روشنه‌ساز (افتاده و سرپا) اندازه‌گيري شدند. براي برداشت تجديد حيات گونه‌هاي درختي، در دو طبقه ارتفاعي كمتر و بيشتر از 0/5 متر در داخل هر روشنه پنج ريزقطعه‌نمونه 2×2 متر (درمجموع 410 ريزقطعه‌نمونه) درنظر گرفته شد. همچنين، در صورت وجود، تعداد گونه‌هاي پركننده تا قطر 10 سانتي‌متر در سطح كل روشنه برداشت شد. نتايج نشان داد كه مساحت روشنه‌ها بين 40 تا 1708 و ميانگين آن‌ها 470 متر مربع بود. اكثر روشنه‌هاي تاج‌ (72 درصد) مساحتي كمتر از 400 متر مربع داشتند. همچنين، عامل ايجاد اكثر روشنه‌ها، تعداد دو و بيشتر خشك‌دار بود كه ممرز با 51/45 درصد مهم‌ترين گونه روشنه‌ساز‌ به‌شمار مي‌آمد. افزايش سطح روشنه تا 400 متر مربع باعث افزايش زادآوري گونه‌هاي درختي ‌شد، در حالي‌كه با افزايش سطح روشنه به بيشتر از 500 متر مربع، تجديد حيات گونه‌هاي اصلي توده كاهش يافت. ممرز بيشترين فراواني تجديد حيات در سطح روشنه‌ها را داشت. با توجه به نتايج، مي‌توان گفت كه روشنه‌ها عامل مهمي براي تجديد حيات درختان جنگلي محسوب مي‌شوند، بنابراين براي دستيابي به اهداف مديريت پايدار جنگل بايد در طرح‌هاي جنگل‌داري توجه ويژه‌اي به آن‌ها شود.

Canopy gaps are amongst the most important small-scale phenomena in many temperate, old growth forests, and play a fundamental role in composition and structure of stands. Their occurrence in Hyrcanian forests is associated with numerous effects, including the establishment of species regeneration and increasing forest biodiversity. Due to the importance of in-depth information on canopy gaps, a number of their characteristics were studied in an intact mixed broad-leaved stand in Shast-Kalateh experimental forest Golestan province. We investigated 82 canopy gaps (with a size larger than 40m 2 ) in the compartments 3, 4, 5 and 7 of the forest. For each canopy gap, two parameters of length (L, as the longest distance within the gap) and the width (W, as the largest distance perpendicular to the length) were measured. In addition, data on natural regeneration was sampled within all gaps by species-specific measurement of individuals with DBH <10cm (gap filler) and those with height <1.30m (seedlings) counted in 2×2m micro plots. Gap sizes varied from 40 to 1708 m 2 , with average and median gap size of 470 and 278.6 m 2 , respectively. The most frequent canopy gaps were those < 400 m 2 (71.95%). We observed only few gaps >1000 m 2 . Most gaps were formed by tree mortality, where hornbeam trees were responsible for 51.45% of gaps. In this study, the increase of gap size to 400 m 2 led to increasing the regeneration of tree species. In contr ast, the regeneration of main species decreased when gap area increased by more than 500 m 2 . Hornbeams were the most frequent regenerations in canopy gaps. Finally, the results showed that canopy gaps are crucial factors for regeneration and restoration of forest trees. Therefore, this study calls for increased attention to the different aspects of canopy gaps in order to achieve sustainable managemen