تغييرات مكاني مقاومت كششي ريشه سرخ‌بيد (Salix elburensis) در حاشيه رودخانه كارون (مطالعه موردي: دشت سوسن)

Assessing spatial changes of roots tensile strength of Salix purpurea L. in riparian zone of Karun (Case study: Susan plain in Khuzestan province)

پوشش­‌هاي گياهي حاشيه رودخانه­‌ها با داشتن اثرات هيدرولوژيكي و مكانيكي مختلف مي‌توانند عامل مهمي در بهبود ويژگي‌هاي پايداري خاك به­‌شمار آيند. يكي از مهم‌­ترين مشخصه‌هاي گياه كه بر پايداري و كنترل فرسايش تأثيرگذار است، مقاومت كششي ريشه گياهان مي‌باشد. هدف از اين پژوهش، بررسي تغييرات مكاني مقاومت كششي ريشه درختان سرخ­‌بيد (Salix elburensis) در فاصله­‌هاي مختلف از تنه و عمق­‌هاي مختلف خاك در بخشي از حاشيه رودخانه كارون (دشت سوسن) بود. پنج پايه براي نمونه­‌برداري سيستم ريشه به‌صورت كاملاً تصادفي انتخاب و از روش نمونه­‌گيري با سيلندر از هسته­‌هاي خاك استفاده شد. نمونه­‌گيري در سه عمق مختلف، در سه فاصله افقي و در چهار سمت درخت انجام شد. درنهايت، 97 آزمايش كشش موفق بر روي نمونه‌هاي ريشه‌ انجام شد. روابط بين نيروي كششي- قطر و مقاومت كششي- قطر با استفاده از مدل خطي و تعميم‌يافته و آزمون والد- مربع كاي مقايسه شد. بر اساس نتايج، در عمق‌هاي صفر تا 10، 20-10 و 30-20 سانتي­‌متري، ميانگين مقاومت كششي به‌ترتيب 57/91، 46/96 و 46/27 مگاپاسكال بود. همچنين، در فاصله‌هاي 0/5، 0/75 و يك متري، ميانگين مقاومت كششي به‌ترتيب 29/21، 76/81 و 28/75 مگاپاسكال برآورد شد. قطر ريشه و نيروي كششي از رابطه تواني مثبت و نمايي پيروي كرده، ولي بين قطر ريشه و مقاومت كششي رابطه تواني منفي مشاهده شد. نتايج آزمون والد- مربع كاي نشان داد كه تفاوت معني­‌داري بين مقاومت كششي در سه عمق­ خاك و سه فاصله­ افقي وجود نداشت، اما قطر ريشه به‌عنوان عامل كوواريت تأثير معني­داري بر مقاومت كششي داشت.

Vegetation in riparian areas, including trees with various hydrological and mechanical effects has an essential role in soil reinforcement. This is accomplished by increasing soil shear strength and inhibiting the higher layer of soil into the lower layers and reducing erosion by roots. The aim of this study was to evaluate the tensile strength changes of Salix purpurea L. trees in different trunk distances and soil depths. Therefore, five trees were randomly selected for root system sampling, which was done by using the soil core technique. Sampling was taken in three different depths, tree horizontal distances and in four directions of the trees. Finally, 97 successful tensile tests were performed on root samples. The relations between tensile force -diameter and tensile strength-diameter were analyzed and compered. The results showed the average of tensile strength of 57.91, 46.96 and 46.27 Mpa for depths 0-10, 10-20 and 20-30 cm, respectively. Furthermore, the average of tensile strength was 29.18, 76.81 and 28.78 Mpa for 0.5, 0.75 and 1 m distances, respectively. Root diameter and tensile force fallowed positive power and exponential trends. However, the association between root diameter and tensile strength followed a negative power trend. Results of Wald test showed no significant difference between tensile strength of three soil depths and three horizontal distances, though root diameter as a covariate parameter with a significant effect on tensile strength.