جايگاه الزامات اخلاقي در فرآيند تحقيقات مقدماتي در قانون آيين دادرسي كيفري ايران

The Position of Ethical Requirements in the Process of Primary Investigations in the Iran’s Code of Criminal Law

زمينه و هدف: ارتباط بين اخلاق و حقوق كيفري، از دو منظر رابطه اخلاق با حقوق كيفري ماهوي و حقوق كيفري شكلي قابل تبيين است. در اين تحقيق، مصاديق حاكميت الزامات اخلاقي در فرآيند تحقيقات مقدماتي در قانون آيين دادرسي كيفري 1392 ايران تحليل مي‌گردد. مواد و روش‌ها: در اين تحقيق كيفي از روش تحليل سند استفاده شده است. به منظور آشنايي با واژگان كاربردي، ابتداد مفاهيم تحقيقات مقدماتي و الزامات اخلاقي تعريف شده و سپس تحليل و بحث صورت گرفته است. يافته‌ها: مصاديق حاكميت الزامات اخلاقي در فرآيند تحقيقات مقدماتي در قانون آيين دادرسي كيفري 1392 ايران، تحت دو عنوان كلي الزامات اخلاقي ناظر به اقدامات مقامات قضايي و الزامات اخلاقي ناظر به اقدامات متهم مورد توجه قرار گرفته است. امكان اين‌كه در مرحله تحقيقات مقدماتي، هر كدام از طرفين به جهت پيروزي خود در اين تقابل، الزامات اخلاقي را ناديده بگيرند، به نسبت ساير مراحل دادرسي، از جمله مرحله رسيدگي در دادگاه يا اجراي حكم بيشتر است. مهم‌ترين ويژگي الزامات اخلاقي ناظر بر فرآيند تحقيقات مقدماتي آن است كه نقض اين الزامات، فاقد ضمانت اجراي قانوني است. بنابراين به جز وجدان شخص و اخلاقيات، نمي‌توان ضمانت اجراي ديگري براي آن يافت. نتيجه‌گيري: يافته‌ها نشانگر اين موضوع است كه در بسياري از موارد، اقدامات تحقيقي و تعقيبي مقامات قضايي نه مبتني بر نص قانون، بلكه بر اساس الزامات اخلاقي صورت مي‌گيرد. به علاوه، قانونگذار در موارد متعددي، وظايفي را براي مقامات قضايي مقرر كرده است كه تنها ضمانت اجراي آن‌ها الزامات اخلاقي است.

Background and Aim: The relation between ethics and criminal law is discussable from two viewpoints of ethics relation with substantial criminal law and contractual criminal law. This study aimed to analyze the examples of sovereignty of the ethical requirements in the primary investigations process, in the Iran’s Code of Criminal Law. Materials and Methods: In this qualitative research, document analysis method was used. In order to introduce main conceptions, the phrases of the Iran’s Code of Criminal Law was firstly defined and then, the examples were analyzed and discussed. Findings: The examples of governance of the ethical requirements in the primary investigations process, in the Iran’s Code of Criminal Law has been paid attention under two main items: judicial officials tasks and victim actions. The possibility of ignoring the moralities in the primary investigations process by both judicial officials and accused person is more than other phases of investigation. Regarding the breach of ethical requirements in the primary investigations process lacks any legal guarantee, therefore, the consciousness and moralities are just executive guarantees. Conclusion: The findings indicate that according to the Iran’s Code of Criminal Law, the primary investigations of judicial officials is not based on the law text but is based on the ethical requirements and moralities. Moreover, in many cases the lawmaker has assigned some tasks and duties for the judicial officials that their just executive guarantee is ethical requirements.