سنخ شناسي زيارت ؛ مطالعه اي در ميان زايران حرم رضوي

The Typology of pilgrimage in Imam Reza Shrine

در جامعه شناسي دين، مطالعه شاخص ها و گونه هاي دين ورزي و تجارب ديني اهميت ويژه دارد. بر اين اساس، تمايز بين گونه هاي مختلف زيارت و به بيان ديگر، سنخ شناسي انواع تجربه هاي زيارت، محور اصلي اين مطالعه تجربي كيفي بوده است. براي اين مطالعه، از تكنيك مصاحبه و مشاهده ميداني استفاده شده است. 28 مصاحبه با زايران حرم امام رضا (ع) انجام شد. در چارچوب مفهومي پژوهش از نظريه ويليام جيمز در تعريف تجربه ديني، و در تعريف وجوه مختلف مفهوم تجربه زيارت بر اساس تلفيقي از مدلهاي بومي سنجش دين داري، سه بعد انديشه ها (باورها)، كنش ها (اعمال) و احساسات و عواطف در نظر گرفته شده است. يافته ها نشان دهنده تنوعي از تجربه هاي ديني در هر سه بعد تجربه زيارت بوده است. بر اين اساس پنج سنخ «زيارت سنت گرا- عادت گرا»، «زيارت شريعت گرا- مناسك گرا»، «زيارت عاطفه گرا-معناگرا»، «زيارت مبادله گرا-كاركردگرا» و «زيارت عقلانيت گرا-بازانديش» بر اساس ميزان حضور و بروز شاخص هاي مختلف تجربه زيارت، شناسايي و از هم متمايز شدند.

In the sociology of religion, the study of types of religious experiences is of significant importance. Accordingly, the typology of pilgrimage experiences was the main focus of this qualitative empirical study. For this purpose, interview techniques and field observations were used and 28 interviews were done with respondents. We used a combination of indigenous religiosity models, William James's theory as our conceptual framework and focused on the dimensions of attitudes, behaviors, and emotions. The research findings showed various religious experiences in all three dimensions of the pilgrimage experience. Accordingly, the five types of "traditional -habitual pilgrimage", "ritualistic-Sharia pilgrimage", "emotional-spiritual pilgrimage", "functionalist pilgrimage" and "rationalist pilgrimage" were identified.