بررسي تنوع ريخت‌شناختي برخي تمشك‌هاي سياه بي‌خار مازندران

Evaluation of morphological diversity in thornless blackberry in Mazandaran

هدف از انجام اين تحقيق بررسي تنوع ريخت‌شناختي (مورفولوژيكي) 40 نژادگان (ژنوتيپ) تمشك­ سياه بي­ خار و پي بردن به ارتباط آن‌ها با منابع بي­ خاري است. نمونه­ ها در كلكسيون تمشك سياه دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري بر پايۀ صفات توصيفگر تمشك سياه بررسي شدند. نتايج نشان داد، تنوع در صفات شمار بذر پوك، طعم، وزن و اسيديتۀ ميوه به ترتيب با 100، 59، 43 و 42 درصد بالا بود. شمار بذر پوك با شمار شاخه (0/325) و مقطع عرضي شاخه (0/365) همبستگي مثبت و با قند ميوه (0/393-) همبستگي منفي و معني­ داري را نشان داد. خوشه‌بندي ريخت‌شناختي دو دستۀ جداگانه از نمونه­ هاي بي­خار را از يكديگر تفكيك كرد. در دستۀ اول كه بر پايۀ صفات طول گل، نسبت قند به اسيد و شمار و وزن بذر از دستۀ دوم جدا شده بود، دو رقم Thornless Evergreen و Everthornless كه به ترتيب از نسل اول (شيمر يا بافت ناهمسان فراپوش) و دوم (به‌دست‌آمده از كشت بافت لايۀ شيمر) بي‌خاري تمشك سياه بودند در يك زيرگروه قرار گرفتند. اين دسته بيشترين شمار نژادگان بي­ خار را شامل مي‌شد كه بنابراين رايج‌ترين رقم‌هاي بي­ خار مازندران از نوع ژنتيكي و مغلوب (به‌دست‌آمده از كشت بافت لايۀ شيمر) هستند. نمونه­ هاي دگر نام آن‌ها نيز شناسايي شد. در دستۀ دوم رقم‌هاي پررشد و بي­ خار كه به‌احتمال چندگان و متعلق به منبع بي­خاري مرتون ’Merton Thornless‘بودند، از ديگران تفكيك شدند. بنابراين افزون بر منبع بي­ خاري مرتون، دو منشأ قديمي­ تر بي‌خاري نيز در ميان نمونه ­هاي موجود در ايران شناسايي شد. به نظر مي‌رسد تفكيك ديگر نمونه ­هاي بي­خار، ناشي از تداوم تكامل بي­ خاري در اقليم متنوع شمال كشور بوده و ارزش بررسي­ هاي بيشتر را دارند.

This research was performed to evaluate morphological diversity of 40 thornless blackberry genotypes to find their relation with thornless resources. The samples evaluated based on blackberry descriptor in SANRU blackberry collection. Results showed high diversity in empty seed, taste, weight and titrable acidity of fruit with 100, 59, 43 and 42%, respectively. Empty seeds showed positive correlation with number of shoot (0.325) and cross section of stem (0.365) and negative correlation with fruit TSS (-0.393) significantly. Morphological cluster separated two different class of thornless genotypes. The first class included Thornless Evergreen and Everthornless as first (chimera cultivar) and second (tissue cultured cultivar) resources of thornlessness in blackberry and separated based on flower lengths, TSS/TA, seed number and weight traits. The first class included most of evaluated thornless genotypes and it indicated genetic and recessive type of thornlessness (tissue cultured cultivar) which is the most popular cultivar in Mazandaran, Iran. Homonym genotypes identified, too. In second class, the vigorous thornless cultivars which could be related to poly ploiid cultivars belonged to Merton source of thornlessness, separated from others. Therefore, two early sources of thornlessness identified between Iranian genotypes inside of 'Merton thornless'. It seems that other distinct thornless genotypes related to evolution of thornlessness in diverse climate of north of Iran and will be valuable for future studies.