طراحي، روان‌سنجي و تحليل عاملي مقياس سنجش باورهاي بهداشتي در مورد اچ‌آي‌وي/ايدز در نوجوانان و جوانان (مرحله دوم: مطالعه‌ي مبتني بر فرهنگ و جمعيت ايران)

Development, Psychometric and Factor Analysis of HIV/AIDS Health Belief Model Scale in Adolescents and Youth (Second Phase: A Study Based on Theory, Culture and Population of Iran)

مقدمه و اهداف: طراحي و اجراي مداخله‌هاي رفتاري مبتني بر مدل‌هاي آموزش بهداشت، براي توصيف عوامل فردي و روان‌شناختي مرتبط با رفتارهاي مرتبط با ايدز به كار مي‌روند. يافته‌هاي پژوهش‌هاي اخير نشان مي‌دهند كه برنامه‌هاي مبتني بر مدل، در تغيير رفتارهاي بهداشتي از كارايي بيشتر برخوردار هستند. هدف اين پژوهش، طراحي و ارزيابي روايي ابزار مبتني بر مدل و فرهنگ ايران، براي مطالعه رفتارهاي پيشگيرانه از اچ‌آي‌وي/ايدز در دانش‌آموزان و دانشجويان بود. روش كار: براساس بررسي متون، 58 گويه مرتبط با رفتارهاي پيشگيرانه از ايدز تدوين و روايي صوري و محتوايي ابزار به روش كمي و كيفي، توسط گروه‌هاي هدف و پانل خبرگان، ارزيابي شد. پايايي ابزار از با محاسبه آلفاي كرونباخ و ثبات ابزار به روش آزمون– بازآزمون تأييد شد. يافته‌ها: ابزار پژوهش اوليه شامل 53 گويه، با مقادير شاخص تأثير آيتم بالاي 1/5، نسبت روايي محتواي بالاي 0/49 و شاخص روايي محتواي بالاي 0/79 تأييد شد. با تحليل عامل اكتشافي 5 عامل، شامل 30 گويه براي دانش‌آموزان و 31 گويه براي دانشجويان و با بار عاملي بيش از 0/40 با عنوان حساسيت، شدت، منافع، موانع و خودكارآمدي درك شده شناسايي شد، كه قادر به پيشگويي 58 درصد از تغييرات بود. پايايي ابزار با محاسبه آلفاي كرونباخ بالاي 0/80 و شاخص ضريب همبستگي بالاي 0/86 تأييد شد. نتيجه‌گيري: يافته‌هاي مطالعه نشان داد ابزار طراحي شده براي سنجش رفتارهاي پيشگيرانه از اچ‌آي‌وي/ ايدز مبتني بر الگوي اعتقاد بهداشتي، از روايي و پايايي مناسب برخوردار است و با ويژگي‌هاي فرهنگي و اجتماعي ايران تناسب دارد.

Background and Objectives: The results of recent studies suggest that model-based health education programs are more effective in changing health behaviors. Interventional programs based on health education theories can be used to explain individual and psychological behavioral determinants in order to reduce the risk of HIV/AIDS. This study was conducted with the aim of psychometric analysis of an HIV scale based on model, population and culture of Iran. Methods: We used qualitative and quantitative methods during August 2015 to December 2017. The items were generated based on a literature review and interviews with an expert panel. After providing a primary list of the instrument items, we used content and face validity. The first step of the study was done in a sample of medical and non-medical college and high school student from Zanjan. The exploratory factor analysis, internal consistency reliability, and test-retest reliability of the scale were measured. Results: Fifty-eight items were generated from interviews with experts and review of the literature. After measuring the face and content validity, the items decreased to 53 items. The exploratory factor analysis discovered five factors (perceived susceptibility, severity, benefits, barriers, and self-efficacy), including 30 items for high school students and 31 for university students, that predictive more than 58% of the observed variance. The Cronbach’s alpha coefficient for the sub-scales ranged from 0.80 to 0.86, and the ICC was above 0.86. Conclusion: The results showed that the HBM was a valid and reliable tool for measuring the HIV/AIDS beliefs and could be used in future investigations.