عقلانيت اقتصادي و اجتماعي و كنش فرزندآوري در شهر تهران؛ نتايج يك مطالعه كيفي

Socio-Economic Rationality and Childbearing Behavior in tehran City: Results from a Qualitative Study

طي سال هاي اخير، تغييرات اجتماعي و اقتصادي ايران، بسياري از خانواده ها را درباره ي فرزندآوري به تامل واداشته و طرح سوالاتي در خصوص بچه دار شدن و افزايش تعداد فرزندان در بين خانواده ها، روندي روزافزون به خود گرفته است. هدف اصلي اين پژوهش، واكاوي نقش عقلانيت اقتصادي و اجتماعي در كنش فرزندآوري در بين خانواده هاي تهراني است. ديگر اهداف پژوهش پاسخ به اين سوالات است كه خانواده هاي تهراني چه تعريفي از كنش فرزندآوري دارند؟ و بر اساس تفسير خود از فرزندآوري چه واكنشي نشان مي دهند؟ اين مطالعه با استفاده از روش تحقيق كيفي با رويكرد نظريه زمينه اي انجام شده است. نمونه گيري در اين تحقيق نيز تركيبي از نمونه گيري هاي هدفمند، نظري و گلوله برفي، با محوريت نمونه گيري نظري است. بر اين اساس، در بين جمعيت مورد مطالعه كه متشكل از زنان و مردان 49-15 ساله و متاهل تهراني بود، در زمستان 1394 با 89 نفر (60 نفر زن و 29 نفر مرد) مصاحبه ي عميق صورت گرفت. يافته ها نشان داد كه احساس ناامني اقتصادي و اجتماعي و رشد فزاينده هزينه هاي فرزندان، شرايطي را به وجود آورده كه خانواده ها با تعريف فرزندآوري به مثابه تعهدي بلند مدت و مسئوليتي الزام آور، درصدد عقب نشيني از يك تصميم غير قابل بازگشت باشند. شرايط مذكور باعث شده كه خانواده ها پس از تامل درباره آينده فرزندان و با تاكيد بر كيفيت به جاي كميت، فرزندآوري پايين و بازانديشانه را به عنوان يك كنش عقلاني برگزينند. پيام سياستي اين مطالعه آن است كه در راستاي تحقق سياست هاي جمعيتي، مكانيسم هاي ثبات اقتصادي و اشتغال پايدار در دستور كار برنامه ريزان و سياست گذاران قرار گيرد.

In recent years, economic and social conditions in Tehran have made many families to increasingly reflect on and raise questions about childbearing. The primary aim of this research is to explore the role of economic and social rationality in childbearing behaviour among families in Tehran using grounded theory approach. This study also deals with questions of “how Tehranian families define economic and social rationality in relation to their childbearing behaviour?, and “How do they react to their interpretation of childbearing in reality?” . To answer these questions, the qualitative research method, using grounded theory approach was employed. A combination of theoretical, purposive and snowball sampling was used to collect the sample. In-depth interviews were conducted with 89 married men and women aged 15-49 years(60 women and 29 men). The results showed that, the feeling economical and social insecurity and also the growing costs of children creates some grounds to define childbearing as a long-term commitment and binding responsibility and families seek to withdraw from an irreversible decision. The conditions lead Tehranian families emphasize quality rather than quantity and thus opted for low fertility as a rational behaviour. The implication of these results is that policy makers and planners need to apply the mechanisms of economic stability and sustainable occupation.