بررسي زبان‌شناختي نَفْثَةُ المصدور اثر شهاب‌الدين محمد زيدري با رويكرد تحليل گفتمان انتقادي

Linguistic Investigation of "Nafthat al-Masdoor" by Shahabuddin Mohammad Zaidari with Critical Discourse Analysis Approach

پژوهش حاضر بررسي زبان‌شناختي نفثة المصدور اثر زيدري نسوي است كه با رويكرد تحليل گفتمان انتقادي و بر اساس الگوي تحليلي يارمحمدي (1391) و نظريات ون ليوون (1996) به انجام رسيده است. تحليل گفتمان، رابطۀ بين متن و ايدئولوژي مولف را آشكار ميكند و ميكوشد با تمركز خاص بر چرايي و چگونگي استفاده از زبان، به تحليل كليت متن و ساختار عميق و پيچيدۀ آن بپردازد. با توجه به اينكه هدف تحليل گفتمان انتقادي، رمزگشايي از لايه‌هاي زيرين مفهومي اثر است، يافته هاي اين پژوهش نشان ميدهد كه زيدري به موازات مولفۀ اظهار با قرينۀ لفظي و فحوايي كه وجه غالب و دليل ادبيتِ اثر است، از مولفۀ حذف استفاده بسيار كرده است؛ اين سكوت يا جاي خالي در بافت گفتماني مورد نظر به مدلولي دلالت مي كند كه پيوسته به تعويق مي افتد؛ مدلولي كه در نگاه نخست، حكايت از درونگرا بودن نويسنده دارد. اما آنچه به پس‌زمينه رانده مي شود اين است كه زيدري با وجود اينكه در بخش هايي از كتابش اعتراض و انتقاد شديدي نسبت به كارگزاران دربار خوارزمشاه و فضاي غير دوستانۀ آن دربار دارد، با چينش ناخودآگاه يا خودآگاه اجزاي اثرش و با تكيه برگفته‌مداريِ مطابق با انديشه‌اش، سعي در ساخت پيكره‌اي از حوادث روزگار خويش داشته است كه شكل كلي آن سرنوشتي محتوم و جبري مطلق است. ساختار كلي اثر به مخاطب القا ميكند كه در شكل‌گيري فرجام تلخ اين تاريخ، پادشاه مطلوب زيدري «سلطان جلال الدين خوارزمشاه» و مردم مظلوم سرزمينش در برابر جبر سرنوشت چاره‌اي جز انفعال نداشته‌اند.

This research is a linguistics analysis of "Nafthat al- Masdoor" by Shahabuddin Mohammad Zaidari with a critical discourse approach based on the analytical model of Yarmohammadi (1391) and Van Leeuwen (1996). Discourse analysis reveals the relationship between the text and the author's ideology, and attempts to pay attention to the general analysis of the text and its deep and complex structure with a particular focus on the nature of the use of language. Given that the purpose of the critical analysis of discourse is to decode the underlying layers of the text, the findings of this research show that the author has used the deletion component in addition to the use of verbal and emotional expressions as the dominant aspect of the work. At first glance, this silence or gap in the discourse of concern refers to a constantly delayed referent inducing the reader to think of the author as an introverted person. However, what is pushed to the margins is the fact that despite his severe objection to Kharazmashah’s court and its unfriendly atmosphere, Zaidari in fact attempted to develop a corpus featuring his contemporary events by arranging the pieces of his works, consciously or unconsciously, in such a way as to rely on a discourse consonant with his thought. The corpus generally reflects a theme of fate and determinism. The macrostructure of this work prompts the readership to assume that in shaping the unfavorable bitter end of this account Zaidari's beloved king, Jalaladin Kharazmshah, and his oppressed people could do nothing but succumb to this doomed destiny.