تجزيۀ دو وجهي داده‌هاي به‌ دست‌ آمده از تلاقي داي‌آلل در توده‌هاي بومي طالبي ايراني

Biplot analysis of diallel data in Iranian landrace cantaloupe (Cucumis melo var. cantalupensis)

آگاهي بهنژادگران از ساختار و چگونگي مديريت و مهار ژنتيكي هر صفتي، موجب انتخاب بهترين روش‌ بهنژادي و موفقيت در برنامه‌هاي بهنژادي خواهد شد. در اين راستا مديريت و مهار ژنتيكي سه صفت مهم عملكرد، زودرسي و ميزان مواد جامد محلول، در قالب طرح تلاقي دي‌آلل كامل براي هفت تودۀ طالبي ايراني بررسي شد. نتايج نشان داد، والد دستجردي قابليت تركيب‌پذيري عمومي (GCA) بالايي براي صفت زودرسي ميوه داشت كه با توجه به معني‌دار بودن قابليت تركيب‌پذيري عمومي براي اين صفت در هر سال ( 97/3- و 78/3-)، مي‌توان اظهار داشت كه اثر افزايشي ژن‌ها در مديريت و مهار اين صفت نقش مهمي دارند، بنابراين مي‌توان از اين والد در برنامه‌هاي بهنژادي آينده براي توليد رقم‌هاي زودرس استفاده كرد. والدهاي ساوه‌اي و مگسي نيز براي صفت مواد جامد محلول بالاترين قابليت تركيب‌پذيري عمومي را داشتند و مي‌توانند براي توليد رقم‌هاي با قند بالا مورد توجه قرار گيرند. والد شاه‌آبادي با محك (تستر) ريش‌بابا و والد ريش‌بابا با محك تيل‌طرق در هر دو سال جفت مناسبي براي توليد دورگ‌هاي شاه‌آبادي × ريش‌بابا و ريش‌بابا × تيل‌طرق براي توليد رقم‌هاي با عملكرد بالا مورد توجه قرار گيرند. همچنين والد ساوه‌اي با والدهاي شاه‌آبادي، تيل‌طرق و دستجردي و والد مگسي با والدهاي ساوه‌اي، ريش‌بابا در رديف جفت مناسب براي توليد دورگ‌هاي با ميزان قند بالا قرار گرفتند. نتايج نشان داد، انتخاب والدين براي دو صفت زودرسي و مواد جامد محلول و همچنين توليد دورگ براي صفت عملكرد، مي‌تواند در برنامه‌هاي بهنژادي طالبي مؤثر باشد.

Knowledge of structure and genetic control of traits may facilitate choose the best method of breeding and breeding programs will ultimately succeed. A complete diallel cross design was used to investigate genetic controls of three traits of yield, early maturity and total soluble solids for seven endemic Iranian cantaloupe. Results indicated that the Dastjerdi parent showed high and significant general combining ability for early maturity in each year (-3.97 and -3.78), then the additive gene effects have an important role in the control of this trait. Therefore this parent can use in breeding programs to produce early cultivars. Savei and Magasi parents for total soluble solids had highest general combining ability and can be considered to produce varieties with high sugar. The hybrids of Shahabadi × Rishbaba and Rishbaba × Tiltorogh can be considered to produce cultivars with high yield. Furthermore, Savei × (Shahabadi or Tiltorogh or Dastjerdi) and Magasi × (Savei or Rishbaba or Magasi) were considered as appropriate pairs to produce hybrids with high total soluble solids. Results showed the selection method can be effective for the traits of early maturity and total soluble solids, and production of hybrid can be useful for yield.