تحليل گفتماني مفهوم عشق در ترانه‌هاي مردمپسند ايراني

A Discourse Analysis of the Concept of Love in Iranian Popular Songs

زبان‌شناسي اجتماعي حوزه‌اي ميان‌رشته‌اي‌ است كه مي‌تواند منظري زبان‌شناختي از حوزه گستردة اجتماع و فرهنگ را به تصوير بكشد. يكي از حوزه‌هاي مهم فرهنگ عامه ترانه‌هاي مردم‌پسند است كه تا كنون، در ايران، از اين چشم‌انداز مورد مطالعة جدي قرار نگرفته‌ است. اشعار غنايي موجود در اين ترانه‌ها انعكاسي از فرهنگ عمومي هر جامعه است كه اين نكته مطالعة آن‌ها را ارزشمند مي‌سازد. اگرچه ترانه‌هاي مردم‌پسند داراي مضامين مختلفي هستند اما، همواره، «عشق» از مفاهيم كليدي و تكرار شونده در آن‌هاست. پژوهش حاضر به بررسي اين نكته مي‌پردازد كه در هر برهة تاريخي، اين مفهوم چگونه در ترانه‌هاي بيان‌شده انعكاس يافته است. همچنين در پي آن است كه از دريچة نظريه و روشِ تحليل گفتمان و با تمركز بر نظرية گفتمان پساساختگراي لاكلا و موف، چگونگي تعريف مفهوم عشق و به‌ويژه شگردهاي گفتماني استفاده‌شده براي تثبيت معناي پيشنهادي ترانه از اين مفهوم، و نيز زنجيره‌هاي هم‌ارزي و تفاوت شكل‌گرفته حول آن را بررسي كند. نمونۀ مورد تحليل 16 ترانة عاشقانة ايراني را شامل مي‌شود كه از ميان ترانه‌هاي اجرا شده توسط خوانندگان مرد و زن، در فاصلة سال‌هاي 1350 تا 1357 ش، به روش نمونه‌گيري اتفاقي انتخاب شده ‌است. نتايج نشان مي‌دهد كه ترانه‌هاي بررسي‌شده از «حضور طبيعت»، «ارجاع به گذشته»، «جاودانه‌سازي» و توسل به «نظم گفتمان‌هاي حاضر»، به‌خصوص «نظم گفتمان‌هاي ديني و سياسي»، براي تثبيت معنا بهره برده‌اند.

Sociolinguistics is an interdisciplinary field that can provide a linguistic perspective of society and culture. One of the important domains of popular culture is popular songs which have not been seriously studied so far from a sociolinguistic viewpoint in Iran. The lyrics of these songs are reflections of the folklore in every society which makes their study worthwhile. Although such songs may have different themes but love has always been one of the key concepts and recurring themes in these songs. This study tries to find out how concept of love has been defined and reflected in the songs in the course of history. an‎d more specifically, it tries to discover the chains of equivalence and the differences that are made along with them in these songs. To meet this end, from the perspective of Ernesto Lacalua and Chantal Mouffe’s post-structural discourse theory, specifically through their two concpets, ie chain of equivalence and chain of difference, it focuses on 16 Iranian love songs which were randomly chosen from among those songs performed by both male and female singers in between the years 1971 to 1979. The results show that the songs have availed from “the presence of nature”, “reference to the past”, “immortalization” and “the use of different fields of discursivity”, specially religious and political discourses, as a means of meaning fixation.