گفتمان‌نماهاي «افشا» در زبان فارسي: رويكرد دستوري‌شدگي

Disclosure Discourse Markers in Persian: A Grammaticalization Account

هاينه (2013) نقش اصلي گفتمان‌نماها را برقراري ارتباط ميان گفتار و موقعيت گفتمان، يعني تعامل ميان گوينده و شنونده، بيان عقايد گوينده و سازمان‌دهي متن مي‌داند. اين عناصر به لحاظ ساخت نحوي مستقل از محيط نحوي جمله هستند. از آنجا كه واحدهاي مذكور، به‌عنوان ابزارهاي ويژۀ كاربرد زبان و انتقال مؤثرتر پيام، در ارتباطات اجتماعي نقش برجسته‌اي بر عهده دارند، بخشي از مطالعات زبان‌شناسي اجتماعي را تشكيل مي‌دهند. در اين مختصر به بررسي دسته‌اي از گفتمان‌نماها در فارسي مي‌پردازيم كه نقش و تا حدود زيادي ساخت نحوي ثابت و مشخصي دارند (مانند «حقيقت اين است كه ...»). اين عبارات را به‌خاطر نقش آنها در آماده‌سازي روند گفتگو و شخص مخاطب براي افشاي حقايق، گفتمان‌نماهاي «افشا» ناميده‌ا‌يم. داده‌هاي پژوهش از ميان متون مكتوب فارسي امروز و نيز گفتار فارسي‌زبانان گردآوري شده‌است. مبناي نظري پژوهش دو انگارۀ دستور شناختي و دستوري‌شدگي اِيجمر (2007) است. تحليل داده‌‌ها نشان مي‌دهد كه گفتمان‌نماهاي افشا در زبان فارسي تصويري دستوري‌شده از بند پايه را به نمايش مي‌گذارند چراكه ديگر حامل مفهوم اصلي جمله نيستند. تصوير حاصل لزوم بازنگري در مفاهيم نحوي بند پايه و بند پيرو را از رهگذر حضور عناصر گفتماني در جمله تقويت مي‌كند.

According to Heine (2013), the main function of discourse markers is to relate our speech and the situation of discourse (i.e. the speaker-hearer interaction), to explain the speaker’s ideas, and organize the text. They are syntactically independent from the syntactic environment of the sentence. Since these markers, as particular tools of language usage and transferring messages, have a significant role in social communication, they make a part of sociolinguistic studies. This paper focuses on a group of Persian discourse markers which have mostly a fixed and certain syntactic structure (such as “The truth is that…”). We call these expressions “Disclosure” discourse markers due to their function in preparing the process of conversation and the addressee for revealing the truths. The research data were gathered from today’s Persian written texts and also Persian speakers speech. The theoretical framework consists of cognitive grammar and Aijmer’s (2007) grammaticalization models. Data analysis indicates that disclosure discourse markers represent a grammaticalized picture of the matrix clause in Persian because they no more carry the main concept of the sentence. This picture reinforces the necessity of reviewing the syntactic concepts of the matrix and subordinate clauses by considering the presence of discoursal elements in the sentence.