برآورد تركيب‌پذيري و هتروزيس در برخي از لاين‌هاي كاهوي ايراني از طريق تلاقي داي‌آلل

Estimation of combining ability and heterosis in some Iranian lettuce lines using diallel crosses analysis

به­منظور برآورد وراثت‌پذيري، هتروزيس، تركيب‌پذيري عمومي و خصوصي در صفات تعداد برگ، ميانگين تعداد روز تا نخستين گلدهي، ميانگين وزن تر بوته، ميانگين وزن تر ساقه و طول ساقه گل‌دهنده، هفت لاين كاهوي ايراني (سياه دزفول، گرگان، ورامين، جهرم، لاين­هاي شماره 18 ، 21 و 27 مازندران) در يك طرح داي‌آلل كامل تلاقي داده‌ شدند. در مجموع 49 ژنوتيپ شامل والدين و نتاج آنها براي ارزيابي صفات مورد نظر، در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار كشت شدند. نتايج تجزيه واريانس صفات نشان‌دهنده تفاوت معني‌دار در ميان ژنوتيپ­ها بود. براي برآورد تركيب‌پذيري، از روش نخست گريفينگ مدل (1) استفاده‌ شد. ميزان تركيب‌پذيري عمومي در همه صفات، از تركيب‌پذيري خصوصي آنها بيشتر بود كه نشان‌دهنده نقش بيشتر اثر افزايشي نسبت به اثر غالبيت در كنترل ژنتيكي اين صفات بود. وراثت‌پذيري خصوصي براي صفات طول ساقه گل‌دهنده و وزن تر بوته به­ترتيب 89/0و 74/0 بود. هتروزيس مطلوبي بر اساس ميانگين والدين براي وزن تر بوته (9/11 درصد) و تعداد برگ در بوته (42/12 درصد) مشاهده شد. نتايج حاصل از اين تحقيق مي­تواند به اجراي فعاليت­هاي به­نژادي مدون و كاراتر در كاهو كمك كند.

In order to estimate heritability, heterosis, general and specific combinability for traits of leaves number per plant, number of days to first flowering, plant fresh weight, stem fresh weight and the length of the flowering stalk, seven local populations of Iranian lettuce (‘Siahe Dezful’, ‘Gorgan’, ‘Varamin’, Jahrom and ‘18’, ‘21’, ‘27 Mazandaran’) were crossed using a complete diallel crosses design. (These lines were obtained during several generations of selfing in their province). Overall, 49 genotypes including Parents and all possible hybrids were evaluated in a randomized complete block design with three replications. The first method of Griffing’s, Model I was used to estimate the combinability. Analysis of variance revealed high significant differences among F1 hybrids and their parentes for all the studied traits. Therefore analysis of combinabilities showed that general combining ability (GCA) in all the studied traits were greater than specific combining ability (SCA), indicating the importance of additive genes action in controlling these characters than non- additive effects. High narrow sense heritability (h2ns) for the traits including the length of the flowering stalk and plant fresh weight (0.89 and 0.74, respectively) indicated low effects of environment on the expression of those traits and increased role of additive gene effects. High heterosis effect over the better parent was found for plant fresh weight (11.9 percent) and leaves number per plant (12.42). Results of this research can help to implement more effective and efficient activities in lettuce.