نقد و ارزيابيِ منابع و درس‌نامه‌هاي مكتب‌هاي ادبيِ جهان

در اين مقاله به بررسي، نقد و ارزيابي منابع و درس‌نامه‌هاي مربوط به مكتب‌هاي ادبي جهان پرداخته شده است. در سرفصلِ دوره‌هاي كارشناسي و كارشناسيِ ارشد رشتۀ زبان و ادبيات فارسي، درس مستقلي به نام «مكتب‌هاي ادبي جهان» وجود ندارد، هرچند در سرفصل‌هاي دورۀ كارشناسي، در درس نقد ادبي عنوان شده‌است كه بخشي از مطالبِ اين درس به موضوعِ مكتب‌هاي ادبي اختصاص يابد. نزديك به سه‌دهه، اين درس در دورۀ دكتريِ محضِ رشتۀ زبان و ادبيات فارسي، ارائه مي‌شد. براي اين درس چند منبع و چند كتابِ تك‌نگاره نوشته ‌شده‌است. قديمي‌ترين اين كتاب‌ها تأليف رضا سيّدحسيني است كه باوجود اعتبار و ارزشمندي، به سبب حجم زياد كتاب، نمي‌توان به عنوان يك درس‌نامه از آن استفاده‌كرد. از جمله نويسندگان و پژوهشگراني كه به نوشتن كتاب‌هاي مكتب‌هاي ادبي پرداخته‌اند، عبارتند از سيروس شميسا، منصور ثروت و شهريار زرشناس، مريم حسيني و علي تسليمي. باوجود زحماتي كه نويسندگان اين كتاب‌ها متحمّل شده‌اند، آثار اينان داراي ضعف‌هايي هم هست كه لازم است حك و اصلاح شوند. در اين مقاله، ضمنِ بررسيِ كلّي اين منابع و درس‌نامه‌ها، ضعف و نقصان‌هاي آن‌ها بررسي شده‌است كه عبارتند از: 1) عدمِ ارائۀ تعريفي خرسندكننده از «مكتب ادبي» و لحاظ‌نكردنِ تعريفِ آن در قياس با سبك و ژانر 2) پيوندندادنِ مكاتبِ ادبي با ادبيات ايران 3) تبيين ناقصِ مكتب‌هاي ادبي و تحميلِ برخي از آن‌ها بر ادبيات فارسي 4) نام‌گذاري‌ها و تقسيم‌بندي‌هاي نادرستِ برخي مكتب‌هاي ادبي ذيل يك عنوان كلّي 5) ارائۀ تعريف‌هايي كلّي و مبهم از مكتب‌هاي ادبي 6) آوردن برخي نظريه‌هاي فرهنگي و نظريه‌هاي ادبي ذيلِ مكتب‌هاي ادبي 7) غلبۀ نگاه تاريخ‌ادبيات‌نگارانه در برخي منابع 8) نپرداختن به مسئلۀ فرم ادبي و جايگاه بنياديِ ژانر در سير وتطوّرِ ژانرها 9) صدورِ احكام كلّي و نقدهاي برون‌مدارِ اخلاقي بر پيكر مكتب‌ها، نويسندگان و شاعران غربي 10) ايرادها و اشكالات روشِ تحقيق و مستندسازي.