بررسي نقش تحريم‌هاي تجاري و بحران اقتصادي جهاني بر صادرات زعفران ايران

Assessing the role of trade sanctions and global economic crisis on iran’s saffron exports

زعفران يكي از مهم‌ترين محصولات صادراتي كشاورزي ايران است كه در سال‌هاي اخير نتوانسته جايگاه خود را در بازار جهاني حفظ و تقويت كند. دو پديدة تحريم‌هاي تجاري اتحادية اروپا عليه ايران (2014-2006) و بحران اقتصادي جهاني (2009-2007) به ترتيب به صورت مستقيم و غيرمستقيم بر اقتصاد و جريان تجاري ايران اثرگذار بوده‌اند. با توجه به روند نامعلوم تحريم‌هاي اتحادية اروپا در خصوص لغو يا استمرار آن و احتمال بروز بحران اقتصادي جهاني جديد، هدف پژوهش پيش رو، افزون بر شناسايي مؤلفه‌هاي اثرگذار، ارزيابي نقش و ميزان اثرگذاري اين دو مؤلفه بر صادرات زعفران ايران است. بدين منظور، صادرات زعفران به شركاي تجاري در دورة 2014-2001 با استفاده از الگوي جاذبه و برآوردگر درستنمايي شبه بيشينه پوآسن مورد بررسي قرار گرفت. بر اساس نتايج، متغيرهاي اندازة اقتصاد، درآمد كشورهاي واردكننده و موافقت‌نامه‌هاي تجاري اثري فزاينده و معني‌دار و متغيرهاي فاصله و تفاوت‌ اقتصادي اثري كاهنده و معني‌دار بر صادرات زعفران داشته‌اند. نتايج گوياي اثر منفي و معني‌دار تحريم‌هاي تجاري اتحاديه اروپا و بحران اقتصادي جهاني بر صادرات زعفران ايران است. به عبارتي سبد شركاي تجاري ايران به گونه‌اي است كه بحران اقتصادي نقشي تعيين‌كننده بر صادرات زعفران دارد. از اين رو، پيشنهاد مي‌شود در تدوين برنامة راهبردي بلند مدت به منظور تقويت جايگاه ايران در بازار جهاني زعفران، نقش تحريم‌هاي تجاري و بحران اقتصادي و اهميت آن ديده شود و متناسب با آن سبد بهينه‌اي از شركاي تجاري انتخاب شود.

Saffron is one of Iran’s exports of agricultural products that it has not been able to keep and strengthen its position in the world market in recent years. Two events such as the European unio‎n trade sanctions against Iran (2006-2014) and global economic crisis (2007-2009) have had direct and indirect impacts on Iran’s economy and trade flows, respectively. According to process uncertainty about the abolition or continuation of the European unio‎n trade sanctions and the possibility of a new global economic crisis, the aim of this paper is to assess the role of these two factors on Iran’s saffron exports. For this purpose, saffron exports to trading partners were analyzed by using the gravity model and Poisson pseudo maximum likelihood estimator in the 2001-2014 period. Based on the results, economic size, importer’s income and regional trade agreements have positive effect and distance and difference in GDP per capita have negative and significant impacts on saffron exports. The results indicated that EU trade sanctions and global economic crisis have impact on Iran’s saffron exports. In other words, due to Iran’s trading partners, global economic crisis have an important role in saffron exports. Therefore, it is suggested that the role of trade sanctions and economic crisis and their importance be investigated to adopt a long run strategic plan in order to strengthen Iran’s position in saffron world market and an optimal basket of trading partners be selected.