بررسي عوامل اثرگذار بر مصرف كودهاي شيميايي در مزارع زعفران (مطالعه موردي: شهرستان گناباد)

Investigation of the Effective Factors on Use of Chemical Fertilizers in Saffron Farms (Case study: Gonabad County)

يكي از مهم‌ترين محصولات توليدي و صادراتي كشاورزي ايران زعفران است كه توليد آن منبع اصلي درآمد بسياري از مناطق روستايي در شرق كشور به ­شمار مي‌آيد. با اين وجود، عملكرد مزارع زعفران طي سال‌هاي 1394-1350 حدود 36 درصد كاهش يافته است. شهرستان گناباد در استان خراسان رضوي به ­عنوان يكي از بزرگترين توليدكنندگان زعفران در ايران نيز با اين مشكل مواجه است. شواهد و بررسي‌هاي ميداني گوياي اين است كه استفاده‌ زياد از نهاده‌هاي شيميايي به خصوص كودهاي شيميايي مي‌تواند به­ عنوان يكي از عوامل اصلي اين كاهش عملكرد مطرح باشد. بنابراين هدف مطالعه‌ حاضر بررسي عوامل مؤثر بر مصرف كودهاي شيميايي با تأكيد بر نقش نگرش و آگاهي زعفران‌كاران است. براي دستيابي به اهداف پژوهش، تعداد 105 پرسش­نامه بر اساس روش نمونه‌گيري تصادفي نسبي تكميل و از الگوي لاجيت ترتيبي استفاده شد. نتايج نشان داد كه دو متغير نگرش زعفران‌كاران نسبت به كشاورزي پايدار و آگاهي نسبت به عوامل كاهش‌دهنده عملكرد اثر منفي و معني‌داري بر احتمال استفاده‌ كشاورزان از كود شيميايي دارد. در حالي كه متغيرهاي درآمد كشاورزان، سن، سطح تحصيلات و بيمه كشاورزي اثر مثبت و معني‌داري بر احتمال استفاده از كود شيميايي توسط كشاورزان دارند. بنابراين اتخاذ سياست‌هاي مناسب به منظور بهبود نگرش كشاورزان نسبت به فعاليت‌هاي كشاورزي پايدار و افزايش آگاهي زعفران‌كاران از آثار منفي و بلندمدت استفاده‌ بي‌رويه كودهاي شيميايي، جلب اعتماد كشاورزان معتمد و با تجربه براي كاهش استفاده از كودهاي شيميايي و تجديد نظر در محتواي كلاس‌هاي آموزشي و ترويجي نقش تعيين‌كننده‌اي در بهبود الگوي مصرفي كشاورزان از كود شيميايي دارد.

Saffron is one of the most important agricultural and export products whose production is the main source of income in many rural areas in east of the country. However, the yield of saffron farms decreased by almost 36% during 1971-2015. The Gonabad county in the Khorasan Razavi province as one of the largest saffron producers in Iran also faces this problem. Evidences suggest that the high use of chemical inputs, especially chemical fertilizers, can be considered as one of the main causes of yield decrease. Therefore, this study aims to investigate the effective factors on use of chemical fertilizers with an emphasis on the role of attitude and awareness of saffron producers. In order to achieve the research objectives, 105 questionnaires were completed based on proportional random sampling and an ordered logit model was carried out. The results showed that two variables of farmers’ attitude towards sustainable agriculture and awareness about yieldreducing factors have negative and significant effects on the probability of chemical fertilizer use. While the variables of farmers’ income, age, education and agricultural insurance have positive and significant effect on the probability of chemical fertilizer use. Therefore, undertaking appropriate policies in order to boost farmers’ attitude towards sustainable agricultural practices and increase the awareness of farmers about the negative and long-term effects of excessive use of chemical fertilizers, encouraging trusted and experienced farmers to reduce the use of fertilizers and reconsidering the content of training courses have a decisive role in enhancing the pattern of chemical fertilizers use.