اثرات تجمعي و باقي‌مانده لجن فاضلاب شهري بر شكل‌هاي معدني فسفر و ارتباط آنها با قابليت دسترسي فسفر در يك خاك آهكي

Cumulative and Residual Effect of Sewage Sludge on Inorganic P Fractions and P Availability in a Calcareous Soil

استفاده از لجن فاضلاب به عنوان كود آلي در خاك‌هاي مناطق خشك و نيمه خشك ايران مورد توجه قرار گرفته است. هدف از اين تحقيق بررسي آثار تجمعي و باقي‌مانده لجن فاضلاب شهري بر شكل‌هاي معدني فسفر در خاك و ارتباط آنها با قابليت دسترسي فسفر و عملكرد گندم در مقايسه با تيمار شاهد بود. بدين منظور سطوح 50 و 100 مگاگرم بر هكتار لجن فاضلاب ( به عنوان سطوح كوددهي) و تعداد يك، 3 و 5 مرتبه كوددهي (به عنوان دفعات كوددهي) در يك خاك آهكي به همراه تيمار شاهد در نظر گرفته شد. آزمايش در قالب طرح كرت‌هاي خرد شده با طرح پايه بلوك كامل تصادفي در سه تكرار اجرا شد. نمونه‌هاي مركب خاك در پايان سال پنجمين كوددهي از عمق 0-30 سانتي‌متري برداشت شد. نتايج نشان داد كه با افزايش سطح و دفعات كوددهي مقدار دي‌كلسيم فسفات(Ca2-P)، اكتاكلسيم فسفات (Ca8-P)، آپاتايت (Ca10-P)، فسفات آلومينيوم (Al-P)، فسفات آهن (Fe-P) و فسفر قابل جذب خاك افزايش ولي مقدار فسفر محبوس شده(OC-P) كاهش يافت. آثار باقي‌مانده لجن در يك بار كوددهي سبب افزايش مقدار شكل‌هاي مختلف فسفر در مقايسه با تيمار شاهد گرديد. به غير ازOC-P، بين شكل‌هاي معدني فسفر و فسفرعصاره‌گيري شده به روش اولسن، عملكرد گندم و جذب فسفر هم‌بستگي مثبت و معني‌داري ديده شد. نتايج اين تحقيق نشان داد كاربرد لجن فاضلاب در خاك سبب افزايش شكل‌هاي فسفر معدني و قابليت دسترسي فسفر شده است.

Application of sewage sludge has been considered as an organic fertilizer in arid and semi-arid regions of Iran. This study was conducted to investigate cumulative and residual effects of sewage sludge on soil inorganic fractions and their relation to phosphorus (P) availability. Two levels of application (50 and 100 Mg ha-1) and three consecutive times of sewage sludge application (1, 3 and 5 years) with a control treatment were studied in a randomized complete block split plot design with three replications. Composite soil samples were collected from 0-30 depth at the end of 5th year of application. Increasing the rate and application year of sewage sludge enhanced dicalcium phosphate (Ca2-P), octacalcium phosphate (Ca8-P), apatite (Ca10-P), aluminum phosphate (Al-P), iron phosphate (Fe-P) and available P but decreased occluded P (OC-P). Residual effect of sewage sludge application resulted in increased inorganic fractions in blocks treated for 1 year compared to control. Positive correlations were observed between inorganic P fractions and Olsen P, wheat yield and P uptake (except OC-P). We concluded that inorganic P fractions and P availability increased in sewage sludge amended soil.