تأثير كاربرد بقاياي برخي گياهان پيش‌ كاشت بر غلظت كل و قابل جذب روي و غلظت اسيد فيتيك در دانه گندم

Effects of Preceding Crop Residues on Total and Bio-available Zinc Concentration and Phytic Acid Concentration in Wheat Grain

با وجود اهميت مديريت بقاياي گياهي در سيستم‌هاي زراعي اطلاعات كمي در مورد اثر اين بقايا بر قابليت جذب روي در خاك و غلظت اين عنصر در دانه گندم وجود دارد. در يك پژوهش گلخانه‌اي در دانشگاه صنعتي اصفهان در سال 87-1386، بقاياي پنج گياه زراعي كشت شده در تناوب با گندم شامل بقاياي سورگوم (Sorghum bicolor L.)، آفتابگردان (Helianhtus annuus L.)، گلرنگ (Carthamus tinctorius L.)، لوبياي چيتي (Phaseolus vulgaris L.)و شبدر (Trifolium pretense L.) با يك خاك آهكي دچار كمبود روي (5/0 ميلي‌گرم در كيلوگرم) مخلوط شد. هم‌چنين يك تيمار بدون بقاياي گياهي نيز به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. بعد از مخلوط كردن بقاياي گياهي با خاك داخل گلدان‌ها، بذور دو رقم گندم بك‌كراس‌روشن (به عنوان رقم روي-كارا) و كوير (به عنوان رقم روي- ناكارا) كشت شدند. نتايج نشان داد كه كاربرد بقاياي گياهي باعث افزايش معني‌دار درصد ماده‌آلي و غلظت روي و فسفر قابل جذب خاك شد. هم‌چنين كاربرد بقاياي گياهي سبب افزايش معني‌دار غلظت روي دانه هر دو رقم گندم مورد مطالعه شد. بيشترين افزايش غلظت روي دانه در هر دو رقم گندم مورد مطالعه، در تيمار كاربرد بقاياي سورگوم ديده شد. كاربرد بقاياي گياهي باعث كاهش نسبت مولي اسيد فيتيك به روي به عنوان شاخص قابليت جذب روي براي مصرف كننده در همه تيمارهاي مورد مطالعه شد، با اين وجود اين نسبت در همه تيمارها بيشتر از 15 (حد بحراني براي كيفيت دانه) بوده است. براساس نتايج اين پژوهش، كاربرد بقاياي گياهي اگرچه باعث افزايش غلظت كل روي دانه شد، اما تأثيري بر قابليت جذب روي براي مصرف كننده نداشت.

Limited information is available about the effect of preceding crop residues on bioavailability of zinc (Zn) in calcareous soil and its accumulation in wheat grain. In this experiment, residues of five crops including safflower (Carthamus tinctorius L.), sunflower (Helianthus annuus L.), bean (Phaseolus vulgaris L.), clover (Trifolium pretense L.) and sorghum (Sorghum bicolor L.) were incorporated into a calcareous Zn-deficient (0.5 mg kg-1) soil. A treatment without crop residue was also used in the experiment. This experiment was conducted in research greenhouse of Isfahan university of technology in 2010. Two wheat cultivars (Triticum aestivum cvs. Backcross and Kavir) differing in Znefficiency were studied in the experiment. Incorporating crop residues into the soil resulted in an increase of grain Zn concentration in both wheat cultivars although this increase was dependent on the preceding crop type. The greatest increase of grain Zn concentration occurred in the sorghum residues treatments. Although application of crop residues significantly decreased grain phytic acid to Zn molar ratio (as Zn bioavailability criteria for consumers), this ratio was still higher than 15, the critical Zn bioavailability level for consumers in foods. According to the results, despite the increase in the total Zn content, the bioavailability of Zn in wheat grain was not affected by crop residue treatments.