كليدواژه :
توليد رسوب , سازند آغاجاري , شبيه ساز باران , فرسايش خاك , حوزه آبخيز مرغا
چكيده فارسي :
از عوامل موثر در فرسايش خاك، زمين شناسي سطحي است كه هم از حيث حساسيت به فرسايش و هم از نظر توليد رسوب قابل بررسي است. استفاده از سامانه هاي مختلف خاك‌ورزي پس از تغيير ناآگاهانه و غير علمي كاربري اراضي ساير ويژگي هاي فيزيكي و شيميايي خاك را تحت تاثير قرار مي دهد. اين امر به ويژه در اراضي حاشيه اي و مناطق پر شيب كوهستاني بيشتر مشهود است. در اين تحقيق به منظور بررسي حساسيت به فرسايش و تلفات خاك كاربري هاي مختلف نهشته هاي سازند آغاجاري، بخشي از حوزه آبخيز مرغا شهرستان ايذه به مساحت 1609 هكتار انتخاب گرديد. اين تحقيق به منظور تعيين رابطه بين تلفات خاك بوسيله شبيه ساز باران با برخي خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك مانند درصد ماسه خيلي ريز، شن، رس، سيلت، اسيديته، هدايت الكتريكي، رطوبت، كربنات كلسيم و شوري خاك در كاربري هاي مختلف سازند هاي آغاجاري انجام گرفت. نمونه برداري با دستگاه شبيه ساز باران در 7 نقطه و با 3 بار تكرار در شدت هاي مختلف 0/75، 1 و 1/25 ميليمتر در دقيقه در سه كاربري مرتع، منطقه مسكوني و اراضي كشاورزي انجام شد. به منظور بررسي عوامل موثر در تلفات خاك و فرسايش پذيري، نمونه برداري از خاك در لايه 0-20 سانتي متري نيز به همان تعداد برداشت رسوب صورت گرفت. به منظور انجام كليّه تجزيه و تحليل‌هاي آماري از نرم افزار11.5 SPSS و EXCEL استفاده گرديد. سپس مهمترين عوامل موثر در توليد رسوب به كمك رگرسيون چند متغيره شناسايي شدند. نتايج نشان داد كه تلفات خاك و فرسايش پذيري در كاربري ها، در شدت هاي مختلف بارش اختلاف معني داري با هم دارند. مدل هاي رگرسيوني به دست آمده نشان داد كه در كاربري هاي مختلف، از بين عامل هاي اندازه گيري شده شاخص هاي مقادير سيلت، ماسه خيلي ريز، آهك، شوري، اسيديته خاك و ماده آلي بيشترين نقش را در توليد رسوب داشته اند. درصد شن در كاربري مسكوني و درصد ماسه خيلي ريز و شوري خاك و ماده آلي در كاربري زراعي بيشترين تاثير را در توليد رسوب داشته اند. در كاربري مرتع نيز درصد رطوبت و اسيديته خاك بيشترين نقش را در توليد رسوب دارد.
چكيده لاتين :
The type and intensity of soil erosion in a region generally depend on climatic conditions, ups and downs, soil and land
use. Of these, land use is most important. Using different systems of ploughing after unconscious and non-scientific
change of land use affects soil physicochemical characteristics. This fact especially in marginal lands and mountainous
regions is more visible. In order to investigate sensitivity to soil loss and erosion in various land uses of Aghajary
deposits, part of Margha catchment with an area of 1609 hectares in Izeh city was selected. This was to determine the
relationship between soil loss by rain simulator and some soil physicochemical characteristics like percentage of very
fine sand, sand, clay, silt, pH, Ec, moisture, Calcium Carbonate and organic materials in different land uses. Then,
sediment sampling in 7 points, three replicates and in various intensities of 0.75, 1 and 1.25 millimeters in minute in
range, residential and agricultural land uses was done using rain simulator. In order to investigate effective factors in
sediment production and erosion, samples of soil layers (in depth range of 0-20 cm meters) equal to the number of
sediments were taken. For statistical analysis, EXCEL and SPSS 11.5 software were used. In total, the amount of runoff
in residential land use was highest and in agriculture land use was lowest. The amount of sediment in agriculture land
use was highest and in residential land use was lowest. Then, the most important factors in sediment yield were
diagnosed by multi regression. The results showed that sediment yield and erodibility in land uses have meaningful
differences in various intensities of precipitation. Regression models showed that in the production of sediment in
various land uses, from among the measured factors, silt, sand very fine, lime, Ec, organic materials and pH had the
greatest role. Sand percentage in the residential land use, and very fine sand and organic matter in agriculture land use
had the most important role in sediment production. But in range land use, moisture percentage and pH had the biggest
role in sediment production.
