بررسي روابط هم‌بستگي سرعت و دوره پرشدن دانه با اجزاي عملكرد و ساير صفات فيزيولوژيك در ارقام برنج

Relationship Between Grain Filling Rate, Grain Filling Duration, Yield Components and Other Physiological Traits in Rice (Oryza sativa L

به منظور تعيين روابط هم‌بستگي بين سرعت و دوره پر شدن دانه با ساير صفات فيزيولوژيك و اجزاي عملكرد و پي بردن به آثار مستقيم و غير مستقيم صفات مختلف بر سرعت پر شدن دانه، تعداد 93 رقم برنج در سال زراعي 1380 در مزرعه مؤسسه تحقيقات برنج كشور واقع در رشت در يك آزمايش بدون طرح آماري مورد ارزيابي قرار‌‌گرفتند. خوشه‌هاي مربوط به ساقه‌هاي اصلي علامت گذاري شده و 10 روز بعد از گرده‌افشاني در فواصل 3 روزه برداشت شدند. داده‌هاي وزن خشك دانه در يك مدل چند جمله‌ايي درجه 3 برازش شد (ميانگين 2 R براي كليه ارقام 0/98)، و به كمك آن سرعت و دوره پر شدن دانه براي همه ارقام ارزيابي گرديد. در اين بررسي سرعت پر شدن دانه با صفات وابسته به ظرفيت مخزن يعني وزن دانه، اندازه دانه و تعداد دانه در خوشه هم‌بستگي نشان داد، ولي با صفات وابسته به مبدأبه جزمقدار كلروفيل برگ پرچم و برگ دوم هم‌بستگي معني‌داري نداشت. نتايج تجزيه رگرسيون گام به گام نشان داد كه وزن نهايي تك دانه، دوره پر شدن دانه و زاويه برگ پرچم سه صفت سهيم در سرعت پر شدن دانه هستند ،ولي نتايج تجزيه عليت مشخص كرد كه فقط دو صفت از سه صفت ياد شده (وزن نهايي تك دانه و دوره پر شدن دانه) بيشترين تأثير را بر سرعت پرشدن دانه دارند. نتايج تجزيه رگرسيون گام به گام بدون در نظر‌گرفتن وزن نهايي تك دانه نشان داد كه مقدار كلروفيل برگ پرچم، عرض دانه، دوره پر شدن دانه و طول دانه در سرعت پر شدن دانه سهيم هستند. چنين به نظر مي‌رسد كه پس از وزن نهايي دانه كه بيشترين اثر مستقيم و مثبت، و دوره پر شدن دانه كه بيشترين اثر مستقيم منفي را بر سرعت پر شدن دارند، اندازه دانه نيز بر سرعت پر شدن دانه تأثير گذار است.

Relationship between grain filling rate , grain filling duration, yield components and other physiological traits of rice was investigated in 93 genotypes of rice at Rice Research Institute of Iran (Rasht, Iran) during the growing season of 2001-2002. The experiment was performed without any statistical design. Panicles of main stem were tagged and taken at 3- day intervals during the grain filling period. A cubic polynomial model was used to fit the grain dry weight data (mean of R2= 0.98 for all genotypes) and the grain filling rate and duration estimated for the genotypes. Traits related to sink capacity such as grain weight, grain size and grain number per panicle correlated with grain filling rate but source -capacity- related traits except chlorophyll content of flag leaf and secondary leaf did not correlate with grain filling rate. Stepwise regression showed that final grain weight, grain filling duration and flag leaf angle contributed to grain filling rate, however, path analysis showed that only final grain weight and grain filling duration had the greatest effect on grain filling rate. The results of stepwise regression irrespective of final grain weight showed that chlorophyll content of flag leaf, grain width, grain filling duration and grain length contributed to grain filling rate. Path analysis results showed that the final grain weight had the greatest direct positive effect on grain filling rate, while grain filling duration had negative effect on grain filling rate.