ارزيابي تحمل به يخ زدگي ژنوتيپ‌هاي نخود (Cicer arietinum L) در شرايط كنترل شده

Evaluation of Feezing Tolerance of Chickpea (Cicer arietinum L.) Genotypes under Controlled Conditions

اين آزمايش با هدف بررسي امكان ارزيابي تحمل به يخ زدگي گياه نخود در شرايط كنترل شده با استفاده از دو ژنوتيپ متحمل به سرما (MCC426 و MCC252) و يك ژنوتيپ حساس به سرما (MCC505) اجرا شد. تركيب ژنوتيپ و خوسرمايي (خوسرمايي و عدم خوسرمايي) در پلات اصلي و درجه حرارت‌هاي صفر، 4- ، 8- ، 12- ، 16- و 20- درجه سانتي‌گراد به عنوان پلات فرعي در نظر گرفته شدند. از نظر درصد بقاي پس از اعمال تيمارهاي يخ زدگي تفاوت بين ژنوتيپ‌ها معني دار بود‌ (05/0 ≥ P). بر اساس ميانگين داده‌هاي حاصل از اثرات خوسرمايي و دماهاي يخ زدگي، درصد بقاي ژنوتيپ‌هاي MCC426 و MCC252 به ترتيب 41 و 32 درصد بيشتر از ژنوتيپ MCC505 بود. دماي كشنده براي 50 درصد گياهان (LT50) و دمايي كه سبب 50 درصد كاهش در وزن خشك گياه شد (DMT50) در ژنوتيپ MCC426 به ترتيب 8/10- و 4/8- درجه سانتي‌گراد و پايين‌تر از ژنوتيپ حساس (MCC505) بود. با افزايش شدت يخ زدگي رشد گياه در دوره بازيافت شديدا كاهش يافت، به نحوي كه در دماي ⁰C -12وزن خشك گياه و ارتفاع ساقه نسبت به تيمار صفر درجه سانتي‌گراد به ترتيب 63 و66 درصد كاهش يافت. بيشترين خسارت يخ زدگي در ژنوتيپ حساس به سرما (505 MCC) مشاهده شد به صورتي‌كه تيمار دمايي ⁰C -12 سبب كاهش وزن خشك گياه و ارتفاع اين ژنوتيپ به ميزان حدود 90 درصد شد، در حالي‌كه در اين تيمار دمايي در ژنوتيپ MCC426 وزن خشك و ارتفاع گياه به ترتيب 55 و 49 درصد و در ژنوتيپ MCC252 به ترتيب 60 و 54 درصد كاهش يافت. به نظر مي‌رسد كه استفاده از شرايط كنترل شده در تخمين LT50 و DMT50 براي ارزيابي تحمل به يخ زدگي در ژرم پلاسم نخود امكان پذير است و در برنامه‌هاي اصلاحي از اين روش مي‌توان براي به گزيني لاين‌ها استفاده كرد.

The present experiment was aimed to evaluate the freezing tolerance of two cold tolerant (MCC426 and MCC252) and a cold susceptible (MCC505) chickpea genotypes. The study was carried out in a split-plot factorial design with three replications. Factorial arrangement of genotype and acclimation (acclimation and non acclimation) were imposed as main plot and temperatures (0, -4, -8, -12, 16, -20ºC) as subplot. The effect of freezing temperature (FT) on plant survival was significantly different among genotypes (p<0.05). According to the average effects of acclimation and FT, the plant survival in MCC426 and MCC252 was 40% and 31% respectively more than in MCC505. Lethal temperature for 50% response (LT50) and temperature resulting in 50% lower dry matter (DMT50) in MCC426 were –10.8ºC and –8.4ºC, respectively and were lower than the other genotypes. Acclimation increased the freezing tolerance such that MCC426 tolerated up to –12ºC without any mortality, however, at this temperature, plant mortality rates in MCC252 and MCC505 were 25.7% and 67.7%, respectively. Plant regrowth was affected by the intensity of FT, such that plant dry weight (PDW) and stem height (SH) in –12ºC decreased about 63% and 50%, respectively, compared with non - frozen control plants. The most freezing damage was observed in MCC505, -12ºC treatment caused 90% decreases in PDW and SH, but at this temperature, PDW and SH in MCC425 decreased 55% and 49% and in MCC252, the reduction was about 60%and 54%, respectively. It seems that the use of controlled experiments would contribute to the evaluation of freezing tolerance and screening programs in chickpea germplasm for the estimation of LT50 and DMT50 .