برآورد پارامترهاي ژنتيكي عملكرد دانه گندم و خصوصيات مرتبط با آن به روش تلاقي داي‌آلل در شرايط رطوبتي مطلوب و تنش خشكي

Estimation of Genetic Parameters for Grain Yield and Related Traits in Wheat Using Diallel Analysis Under Optimum and Moisture Stress Conditions

به منظور برآورد پارامترهاي ژنتيكي و تعيين چگونگي كنترل ژنتيكي صفات عملكرد و اجزاي عملكرد گندم و هم‌چنين تعيين اثر محيط بر برآورد اين پارامترها، از طرح تلاقي‌هاي داي‌آلل يك طرفه با 8 والد استفاده گرديد. دراين مطالعه نتاج F2 تلاقي‌ها به همراه والدين آنها در دو آزمايش مجزا يكي تحت شرايط رطوبتي مطلوب و ديگري تحت شرايط تنش خشكي انتهايي، بر پايه طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه شهركرد مورد ارزيابي قرار گرفتند. ميانگين مربعات محيط و هم‌چنين اثر متقابل ژنوتيپ × محيط براي صفات طول سنبله و تعداد دانه در سنبله معني‌دار بودند. واريانس قابليت تركيب‌پذيري عمومي (GCA) براي كليه صفات مورد بررسي به جز تعداد پنجه بارور در محيط بدون تنش و عملكرد بوته در محيط تحت تنش خشكي، در هر دو محيط معني دار گرديد. واريانس قابليت تركيب‌پذيري خصوصي(SCA) براي ارتفاع بوته در محيط بدون تنش و براي تعداد پنجه بارور و عملكرد بوته در هر دو محيط معني‌دار بود ولي براي بقيه صفات در هيچ يك از دو محيط معني‌دارنگرديد. نسبت بالا و معني‌دار واريانس قابليت تركيب‌پذيري عمومي به واريانس تركيب‌پذيري خصوصي براي ارتفاع بوته، طول سنبله وتعداد دانه در سنبله در هر دو محيط و براي تعداد سنبلچه در سنبله در محيط تنش خشكي حاكي از سهم بيشتر آثار افزايشي ژن‌ها در كنترل ژنتيكي اين صفات بود. برآورد پارامترهاي ژنتيكي نشان داد كه صفات ارتفاع بوته، طول سنبله و تعداد دانه در سنبله در هر دو محيط و تعداد سنبلچه در سنبله در محيط تنش خشكي تحت تأثير غالبيت نسبي ژن‌ها قرار داشتند ولي صفات تعداد پنجه بارور و عملكرد بوته در هر دو محيط و تعداد سنبلچه در سنبله در محيط بدون تنش تحت كنترل اثر فوق غالبيت ژن‌ها بودند.

Half diallel crosses of eight bread wheat cultivars were used to estimate the genetic parameters and types of genetic control for yield and yield components, and to determine the effects of environmental factors on these parameters. Parents and their F2 hybrids were grown in a randomized block design under irrigated and stressed (terminal drought) conditions. For all traits, except for number of spikelets per spike and number of grain per spike, the effect of environment (irrigated v.s stressed) and genotype by environment interaction were significant. The mean square of GCA for all characters was significant in both environments, except for number of fertile tillers in the irrigated condition and grain yield in the stressed conditions. The mean square of SCA was significant for plant height only in the irrigated condition, while for number of fertile tillers and grain yield it was significant in both conditions. The high significant ratios of GCA to SCA mean square indicated the importance of additive genetic effects on controlling plant height, spike length number of grain per spike in both environments and number of spikelets per spike in the stressed condition. The parameter estimation revealed partial dominance gene actions for plant height, spike length and grain per spike in both environments, and number of spikelets per spike in stressed environment, whereas over-dominance gene actions were observed for the other traits in one or both conditions.