پديد آورندگان :
پاكزاد، زهرا دانشگاه رازي - گروه زبان و ادبيات فارسي , كلاهچيان، فاطمه دانشگاه رازي - گروه زبان و ادبيات فارسي , ايراني، محمّد دانشگاه رازي - گروه زبان و ادبيات فارسي
كليدواژه :
تذكرةالاولياء عطار , نثر شاعرانه , كلام , موسيقي , تخيل , بلاغت
چكيده فارسي :
در تعريف‌هاي ارائه‌شده از شعر، از سه عنصر عاطفه و تخيل و موسيقي سخن مي‌رود. متون نثر فارسي در دوره‌هاي گوناگون، كم‌و‌بيش از عناصر شعري بهره برده است. در اين ميان، آثار صوفيانه و عارفانه، به اقتضاي موضوع و مضامين، بيشتر به ويژگي‌هاي شعري گرايش داشته است؛ به‌گونه‌اي كه گاهي درك ظرايف معنايي و كسب لذت بيش از آنكه از صورت اين متون به دست آيد، به تحليل تصاوير و جلوه‌هاي موسيقايي آنها وابسته است. براساس اين اهميت، هدف اين مقاله بررسي كاركرد دو عنصر كليدي شعر، تخيل و موسيقي در تذكرةالاولياء، يكي از مهم‌ترين متون نثر عارفانه، است تا ميزان و كيفيت شعروارگي آن مشخص شود. يافته‌هاي اين پژوهشِ توصيفي ـ تحليلي نشان مي‌دهد كه جلوه‌هاي موسيقايي اين اثر بيشتر و متنوع‌تر از نمود تخيل است. هر دو عنصر در نثر عطار كاركردي تعيين‌كننده و مهم دارد. سجع، جناس، تضاد و واج‌آرايي از مصداق‌هاي برجستة موسيقي دروني و معنوي در تذكرةالاولياء است كه بيشتر در هنگام طرح اين مباحث نمود مي‌يابد: ذكر نام اوليا و توصيف شخصيت و احوالشان، تبيين توحيد، معرفت نفس، مرگ، فنا و بقاي عرفاني، تقابل ميان مفاهيم خُرد و كلان هستي، مراتب سلوك و نيز نكوهش نفس و دنياي مذموم. ازنظر بررسي صور خيال، عطار از تشبيه، كنايه، پارادوكس، نماد، تشخيص و تلميح بيشتر بهره مي‌گيرد كه بيشتر هنگام معرفي و توصيف شخصيت، احوال و افعال عارفان و نيز نقل سخنان آنان، تبيين كرامات و مكاشفات و تمركز فرمي ـ معنايي روي نام عارفان كاربرد مي‌يابد.
چكيده لاتين :
In the definitions of poetry, three elements of emotion, imagination, and music are discussed. Persian prose texts have always benefited more or less from poetic elements in different eras. In the meantime, given their themes and subjects, Sufi and Mystic works have tended toward more poetic characteristics so that understanding formal semantic subtleties and delicacies of these texts sometimes rested on the analysis of their images and musical influences. Based on this importance, the purpose of the present study is to examine the function of two main poetic elements, namely, imagination and music, of Tazkirat al-Awliyā, one of the most notable mystic prose, to determine its poetic level and quality. The findings of this descriptive-analytical study show that musical influence of this work is more evident and more diverse than imagination. Both elements have a decisive and important function in Attar's prose. Rhyme, pun, oxymoron, and alliteration are among the most prominent examples of inner and spiritual music in Tazkirat al-Awliya often expressed when introducing these topics: mentioning the names of Awliyā (saints of God) and describing their personality and character, explaining Tawheed (monotheism), self-knowledge, death, mystical death and survival, contrast between micro and macro concepts of existence, codes of conduct, self-criticism, and condemned world. Also, from imagery perspective, Attar more noticeably made use of simile, irony, paradox, symbol, personification, and allusion in introducing and describing characters, moods and conducts of mystics, and quoting them, as well as explaining their revelations and focusing on formal-semantic aspects of the mystics’ names.
